“2.500 χρόνια ελληνική μουσική * Από τον Όμηρο μέχρι σήμερα”, Λάκης Χαλκιάς

2.500 χρόνια Ελληνική Μουσική - Λάκης Χαλκιάς

(από την ιστοσελίδα του Λάκη Χαλκιά - www.lakischalkias.gr -) 

Όπως και του πατέρα του, έτσι και του Λάκη έρωτας είναι το ελληνικό λαϊκό τραγούδι, το καλώς νοούμενο δημοτικό τραγούδι, αυτό που διαπερνά μέσα από τη μακρόχρονη ελληνική παράδοση. Ο ίδιος είναι ταυτόχρονα εραστής τη γνήσιου βυζαντινού μέλους, που εκφράζεται καθαρά περισσότερον από χίλια χρόνια με την λατρεία της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας. Ρήση του Λάκη Χαλκιά είναι, ότι το δημοτικό τραγούδι των Νεοελλήνων είναι δεμένο απευθείας με την αρχαιοελληνική μουσική, αρχής γενομένης από το έπος και ότι η βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική, επίτηδες επιμελημένη από τους Πατέρες της Εκκλησίας μέσα από τη σοβαρή ιερατική αρχαιοελληνική μουσική, την άλλως καλούμενη μεγάλη μουσική, απέκτησε δικό της ήθος και δομή ενταχθείσα στην τέχνη του υψηλού. 

Ώστε, το μεν νεοελληνικό δημοτικό τραγούδι εφέλκεται από την αρχαιοελληνική μούσα, η δε λεγόμενη βυζαντινή μουσική, αν και είναι θεμελιωμένη στο μηχανισμό της αρχαιοελληνικής, αποτελεί, εν τούτοις, πλάσμα του χριστιανικού κόσμου της Ανατολής. Πλάσμα επιστημονικό, καλλιτεχνικό, εξελίξιμο. θείον είδος τέχνης η οποία έφθασε στο απόγειό της στους χρόνους ακμής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Επομένως η βυζαντινή μουσική εντάσσεται σε μιά ορισμένη εποχή ακμής, που έχει τις προεκτάσεις της. Η εποχή του Ρωμανού του Μελωδού (6ος αι.) και Ιωάννου του Δαμασκηνού (μέσα του 7ου έως μέσα του 8ου αι.) έως και της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως (1453) είναι ενδεικτική της ακμής της βυζαντινής μουσικής. Η πρότερον του Ρωμανού και μεθύστερον της Αλώσεως, η και Μεταβυζαντινή εποχή καλουμένη, αποτελούν τις προεκτάσεις της. Είναι σαφές, ότι τα όρια αυτά είναι συμβατικά και ότι τόσον η αρχαιοελληνική μουσική και το δημοτικό τραγούδι όσο και η βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική ανήκουν στον αυτόν ορίζοντα της ελληνικής εθνικής μουσικής. ‘Ερωτας ακαταμάχητος ήταν αυτό που οδήγησε τον υποφαινόμενο να προβεί σε τόσης μεγάλης έκτασης μουσική σύνθεση. Σ’ ένα πολυσύνθετο ρεπερτόριο που και πολύ γνώση αυτού και μεγάλη απαντοχή απαιτούσε να έχει, αλλά και ανθρώπινο δυναμικό χρειαζόταν να επιστρατεύση. 

Ο ίδιος έγινε ερμηνευτής και εκφραστής των λεπτομερειών του ρεπερτορίου, το οποίο το 1995 παρουσίασε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και σήμερα πάλι εμφανίζει το έργο τούτο με ειδικό Λεύκωμα και τα 3 DC, που κρατάτε στα χέρια σας. Και δεν ήταν μόνον ο έρωτας της ελληνικής μουσικής που κατέκαιε τα σωθικά του Λάκη Χαλκιά, ούτε η έμπνευση, η έρευνα και οι παρορμήσεις. Το έργο γεννήθηκε ύστερα από κόπο και μόχθο. Δέκα ολόκληρα χρόνια άγρυπνης παρακολούθησης απαίτησε ώσπου να φθάσει στη σύνθεσή του. Εκτός από τους συναδέλφους μουσικούς και άλλους καλλιτέχνες, που συνέβαλαν στην αναβίβαση του έργου επί σκηνής, χρειάστηκε η συμπαράσταση ενός άκρως εξειδικευμένου επιτελείου επιστημόνων. Όλους ανεξαιρέτως ο υποφαινόμενος τιμά μεγάλως. Τα ονόματα αυτών κατεχωρίσθησαν στις δέλτους του Λευκώματος με τη μεγίστη δεξιότητα, επιμέλεια και φιλοφρόνηση, ως να πρόκειται για εγγραφές σε εκκλησιαστικά δίπτυχα. Ο ίδιος ο υποφαινόμενος εμφανίζεται στο προβαλλόμενο έργο σαν απολογητής ενός σπουδαίου έργου, που σκοπόν έχει να διδάξη και φρονηματίση τις νέες ιδίως γενεές των Ελλήνων και της Μητροπολιτικής Ελλάδος και της Διασποράς. Ο δικός του έπαινος δεν τον ενδιαφέρει και γι αυτό όσα θέλει να ‘πη περνούν σε τρίτο πρόσωπο.

Το έργο: “2.500 χρόνια ελληνική μουσική * Από τον Όμηρο μέχρι σήμερα”, κατανέμεται σε πέντε ενότητες. 

Η πρώτη ενότητα (1ο DC) αναφέρεται στην αρχαία ελληνική μουσική. Κυρίαρχα στοιχεία της είναι: γίνεται έναρξη με τον κοχλία απαγγέλλεται εξάστιχον από τη Ραψωδία Α’ της Ιλιάδος, το οποίο επαναλαμβάνεται χορικά σε έμμετρη απαγγελία. Το ίδιο ραψωδείται από το Λάκη Χαλκιά σε ανομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους πολιτικούς στίχους. Επακολουθούν ένα απόσπασμα από το α’ στάσιμο του Ορέστη του Ευριπίδη, οι Ύμνοι εις Ήλιον, Μούσαν και Νέμεσιν του Μεσομήδους, ο Επιτάφιος του Σεικίλου και ο εις Απόλλωνα Αος Δελφικός ύμνος. Τη συνέχεια αναλαμβάνει η χορωδία και η ορχήστρα, ενώ τα αρχαία όργανα κιθάρα του Απόλλωνος, πανδουρίς, λύρα, αυλός, βάρβητος, ντέφι με δύο επιφάνειες και άλλα κρουστά παίζουν, συνοδεύοντας τα απαγγελλόμενα ή μελωδούμενα μουσικά κομμάτια. Tραγουδούν: Λάκης Χαλκιάς, Νένα Βενετσάνου, και η χορωδία. 

Η δευτέρα ενότητα (1ο CD) μας εισάγει στη βυζαντινή εποχή με τον ‘Ύμνο της Αγίας Τριάδος του 3ου/4ου μ.Χ. αι. Κυρίαρχα στοιχεία αυτής της ενότητος είναι το Υπερμάχω, τα Κάλαντα της Άνοιξης από τη Μακεδονία, το κοινωνικόν Αινείτε τον Κύριον πλαγίου του πρώτου ήχου του Ιωάννου Κουκουζέλους (12ος αι.), το Αλληλούϊα του ιδίου ήχου Σίμωνος Καρά και τα τραγούδια: Άγιε μου Γιώργη (βυζαντινό της Κωνσταντινουπόλεως). Ο Διγενής ψυχομαχεί (Ριζίτικο της Κρήτης), αφήγηση θρακιώτικου δημοτικού από τον Νικήτα Τσακίρογλου και το Ναϊλοί εμάς, να βάϊ εμάς (του Πόντου). Τραγουδούν: Λάκης Χαλκιάς, βυζαντινή και παιδική χορωδία. Συνοδεύει ορχήστρα βυζαντινών οργάνων: ούτι, κανονάκι, φλογέρα, ταμπουράς, βυζαντινό λαούτο, λύρα κρητική, λύρα ποντιακή, νταούλι και ντέφι.

Η τρίτη ενότητα (1ο και 2ο CD) ασχολείται με το παραδοσιακό δημοτικό τραγούδι και το μοιρολόγι. Κυρίαρχα στοιχεία: Μοιρολόγι της ξενιτειάς από τον Τάσο Χαλκιά, αφήγηση του ΝικήταΤσακίρογλου, ο Θούριος του Ρήγα Βελεστινλή Ως πότε παλληκάρια, το πολυφωνικό της Ηπείρου Τι κακό έκαμα ο καημένος, η Δροπολίτισσα ηπειρώτικο πολυφωνικό και τούτο, το Αιγαιοπελαγίτικο Αιγαίο μου γαλήνεψε και το Πότε θα κάμη ξαστεριά. Στην ίδια ενότητα (και στο 2ο CD πάλι) τραγουδιώνται: το ιστορικό τραγούδι Ο χαλασμός της Νιάουστας, ο καλαματιανός. χορός του γάμου Μήλο μου κόκκινο, το ιστορικό Παιδιά της Σαμαρίνας, και το νεώτερο ιστορικό της Θράκης Στρατό μαζεύει η Ελλάς.
Τραγουδούν: Λάκης Χαλκιάς, Νένα Βενετσάνου, Νάντια Καραγιάννη. Αφήγηση: Νικήτας Τσακίρογλου. Συμμετέχει η χορωδία και συνοδεύει ορχήστρα δημοτικών οργάνων: κλαρίνο, βιολί, κανονάκι, ούτι, λύρα κρητική, ταμπουράς, φλογέρα, λαούτο, νταούλι, ντέφι. και τραμπούκα.

Η τετάρτη ενότητα (2ο CD) περιλαμβάνει Μικρασιατικό, Πολίτικο (εννοείται Κωνσταντινοπολίτικο) και ρεμπέτικο τραγούδι. Κυρίαρχα στοιχεία: α) πολίτικου: Εμένα με το είπανε (χασάπικο Κωνσταντινουπόλεως). Μ’έχεις μπερντεμένο, μ’έχεις (παραδοσιακό της Κωνσταντινουπόλεως), Έχε γειά Παναγιά (χασάπικος πολίτικος). β) ρεμπέτικου: Ήθελα να’μουν Ηρακλής (χορός Απτάλικος του Μάρκου Βαμβακάρη), Βαγγελιώ δεν είσαι εντάξει (χορός χασάπικος του Απόστολου Χατζηχρήστου), Πάμε στο Φάληρο (χορός συρτός του ιδίου). Στο τραγούδι συμμετέχει η χορωδία και η ορχήστρα στην οποία συμπράττουν τα όργανα: κλαρίνο, βιολί, ούτι, κανονάκι, βυζαντινό λαούτο, λαούτο, κιθάρα, τραμπούκα-κουτάλια και νταϊρέ-ζήλια.

Στο β’ μέρος της ίδιας ενότητας (3ο CD) περιέχει ρεμπέτικο τραγούδι με τη συνοδεία ρεμπέτικων οργάνων όπως: μπουζούκι, τζουρομπούζουκο, τζουρά, μπαγλαμά, 6χορδη και 12χορδη κιθάρα, και τραμπούκα. Τραγουδούν: Λάκης Χαλκιάς, Νάντια Καραγιάννη, Σοφία Νικολαϊδου.

Τέλος, με την πέμπτη ενότητα (2ο CD) εισερχόμεθα στο λαϊκό και το νεώτερο λαϊκό τραγούδι. Κυρίαρχα στοιχεία: τα τραγούδια, Συννεφιασμένη Κυριακή (ζεϊμπέκικο του Βασ. Τσιτσάνη), Η Ξενιτειά (ζεϊμπέκικο του Απόστολου Καλδάρα), Δεν σε θέλω πιά (χασάπικο γρήγορο του Γιάννη Παπαϊωάννου), Οι φάμπρικες (ζεϊμπέκικο του Βασ. Τσιτσάνη). Συνοδεύει η ορχήστρα λαϊκών οργάνων: μπουζούκι, τζουρά, μπαγλαμά, ακορντεόν, κιθάρα 6χορδη και 12χορδη, μπάσο κλασσικό και κρουστά. Το β’ μέρος της ίδιας ενότητος περιλαμβάνει τα τραγούδια: Στο περιγιάλι το κρυφό (άρνηση) (Μίκη Θεοδωράκη, Γιώργου Σεφέρη), Μέρα Μαγιού μου μίσεψες (Μίκη Θεοδωράκη, Γιάννη Ρίτσου), Ο Σιδεράς (Μάνου Χατζηδάκι, Ιάκωβου Καμπανέλλη), Ένα το χελιδόνι (Μίκη Θεοδωράκη, Οδυσσέα Ελύτη), Τ’ακορντεόν (Μάνου Λοϊζου, Γιάννη Νεγρεπόντη) και Την Ρωμιοσύνη μην την κλαίς (Μίκη Θεοδωράκη, Γιάννη Ρίτσου). Συμμετέχει πολυφωνική χορωδία με τη συνοδεία λαϊκής ορχήστρας: μπουζούκια, τζουρά, ακορντεόν, τρομπέτα, πιάνο, τσέλο, μπάσο, κιθάρα, ντράμς, τύμπανα και κρουστά. Τραγουδούν: Λάκης Χαλκιάς, Νένα Βενετσάνου, Νάντια Καραγιάννη, Σοφία Νικολαϊδου και Μάνια Χαλκιά.

Το καλλιτεχνικό ρεπερτόριο, για το οποίο γίνεται λόγος καλύπτεται θεωρητικά από σειρά όλη επιστημονικού ενδιαφέροντος διατριβών των κ.κ. Π. Πυριοβολή(: Η ιστορία της ελληνικής μουσικής εν συνόψει, σ.σ. 51 ), Χ. Σπυρίδη (: Η αρχαία ελληνική μουσική, σσ. 54 ), Κ. Γεωργουσόπουλου (: Μέλος και όρχησις στο αρχαίο δράμα, σσ. 61 ), Τ. Φωτόπουλου (: Το ελληνικό σύστημα μουσικής γραφής, σσ. 72 ), Γρ. Στάθη (: Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Μουσική ή ελληνική ψαλτική τέχνη, σσ. 77 ), Γ. Παπαχρόνη (: Ολίγα τινά περί της Βυζαντινής μουσικής, σσ. 79 ), Γιάνν. Προμπονά (: Η αδιάσπαστη συνέχεια της ελληνικής λαϊκής ποίησης από τα μυκηναϊκά χρόνια ως σήμερα, σ.σ. 96 ), Π. Πυριοβολή (: Μοιρολόγι. Το Θείον και τα ανθρώπινα Πάθη μέσα από τη μοίρα του Ελληνισμού, σσ. 93 ), Τάσου Χαλκιά (: Μοιρολόγι, Θύμησες και Σημειώσεις, σσ. 98 ), Μ. Δραγούμη (: Γνωριμία με το Μικρασιατικό τραγούδι, σσ. 111 ), Θ. Προβατάκη (: Οι ελληνικοί τοπικοί παραδοσιακοί χοροί και τα λαϊκά μουσικά όργανα μέσα από μικρογραφίες, τοιχογραφίες και χαλκογραφίες Ελλήνων λαϊκών δημιουργών, σ.σ. 99 ), Α. Γλυνιά (: Αναγωγή στη μουσική τέχνη, σσ. 128 ), Μ. Δουλγεράκη (: Η Κρητική μουσική σήμερα, σσ. 104 ), Γ. Κακουλίδη (: Το πνεύμα ενός λαού και το τραγούδι, σσ. 120 ), Δ. Ιατρόπουλου (: Λαϊκό: ‘Εμπνευση για μια νέα εξέλιξη και δημιουργία, σ.σ. 130 ), Γ. Φαράντου (: Ένας διάλογος με τους καταρράκτες του ελληνικού μουσικού κόσμου, σ.σ. 141 ), Μ. Κατράκη (: Για τα 125 χρόνια των Χαλκιάδων, σ.σ. 156 ), Δ. Μαζαράκη (: Το λαϊκόκλαρίνο στην Ελλάδα και οι Χαλκιάδες, σσ. 158 ). Τη σειρά αυτή κλείνει ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Χρήστος Μασσαλάς με το Επίμετρό του. Μια δεύτερη σειρά με μηνύματα ανθρώπων των Γραμμάτων και της Τέχνης, όπως των: Σίμωνος Καρά, Πάνου Πυριοβολή, Γιώργου Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη, Γιάννη Ρίτσου, Μάνου Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη, Μάρκου Βαμβακάρη, Βασίλη Τσιτσάνη και Γιάννη Παπαϊωάννου, αναβαθμίζει το ρεπερτόριό μας. προσεγγίζοντας τούτο και συνεισφέροντας με τον ένα ή άλλο τρόπο στην εγρήγορση που πρέπει να έχουμε όλοι για την προστασία της ελληνικής μουσικής. και ότι η μουσική ως τέχνη είναι ένας σπουδαίος τρόπος για την αφύπνιση ενός λαού, να διδαχθούν ορθά και φρονηματιστούν οι επερχόμενες γενεές.

To Μουσικό έργο του Λάκη Χαλκιά: "2.500 Χρόνια Χρόνια Ελληνική Μουσική (Από τον Όμηρο μέχρι σήμερα) μπορείτε να το βρείτε σε Άλμπουμ (3 cds και το βιβλίο) ή να το κατεβάσετε σε μορφή mp3 και το βιβλίο σε ψηφιακή μορφή από το CD Baby.

"2500 Years of Hellenic Music"

  http://www.cdbaby.com/cd/lakischalkias

www.lakischalkias.gr