ΗΠΑ: Μεγάλα εταιρικά κέρδη, μεγάλες ταξικές ανισότητες και φτώχεια άνευ προηγουμένου

• Τα κέρδη των επιχειρήσεων έφτασαν τα 1,872 τρισ. δολάρια, ξεπερνώντας κάθε προηγούμενο
• Εκατομμύρια ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας

Απεργία εργαζομένων στα φαστ φουντ στη Νέα Υόρκη, 4/9/2014

Πολύς λόγος γίνεται και στη χώρα μας το τελευταίο διάστημα, ιδιαίτερα από δυνάμεις που προβάλλουν την ανάγκη για εφαρμογή «επεκτατικού μείγματος» πολιτικής διαχείρισης της καπιταλιστικής οικονομίας, κόντρα στο «αυστηρό δημοσιονομικό» που εφαρμόζεται στην ΕΕ, αναφέροντας ως παράδειγμα την «ανάκαμψη» που φαίνεται να σημειώνει η οικονομία των ΗΠΑ, σε συνδυασμό με τη μείωση της ανεργίας που σημειώνει - αναμένεται να πέσει κάτω από το 6% του χρόνου - στοιχεία που αποδίδονται, εν πολλοίς, στην επεκτατική νομισματική πολιτική, η οποία εφαρμόστηκε κατά την περίοδο που ακολούθησε το ξέσπασμα της κρίσης το 2008. Σύμφωνα με τα στοιχεία για το ΑΕΠ των ΗΠΑ στο τρέχον έτος, αλλά και τα στοιχεία που καταγράφουν το μεγάλο ύψος που έχουν φτάσει τα εταιρικά κέρδη στη χώρα, η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης μπορεί να δίδουν θετικό πρόσημο σε ορισμένα βασικά μεγέθη της ισχυρότερης, ακόμη, καπιταλιστικής οικονομίας, την ίδια όμως στιγμή τα στοιχεία δείχνουν μεγαλύτερο βάθεμα των ταξικών ανισοτήτων. Αρα αυτή η πολιτική συνέβαλε στη συσσώρευση του πλούτου στους καπιταλιστές.

Στα τέλη του περασμένου Νοέμβρη, το υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ δημοσίευσε στοιχεία¹ του τρίτου τριμήνου, σύμφωνα με τα οποία το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν αυξήθηκε με ρυθμούς 3,9% έναντι αύξησης 4,6% που είχε καταγράψει το δεύτερο τρίμηνο και μείωσης 2,1% το πρώτο. Οπως αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση, βασικοί παράγοντες που οδήγησαν στην αύξηση αυτή είναι η ενίσχυση που καταγράφει η ιδιωτική κατανάλωση, η αύξηση των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου από το εξωτερικό, η ενίσχυση της δαπάνης από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση (αφορά κυρίως στον αμυντικό προϋπολογισμό, ο οποίος αυξήθηκε κατά 16%) όσο και των τοπικών κυβερνήσεων σε πολιτειακό επίπεδο, καθώς και η ενίσχυση των εξαγωγών.

Τα εταιρικά κέρδη μετά φόρων και αποσβέσεων καταγράφουν νέα αύξηση κατά 48,6 δισ. δολάρια το τρίτο τρίμηνο του έτους, ενώ και το δεύτερο τρίμηνο είχαν σημειώσει αύξηση κατά 118,4 δισ. δολάρια. Οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί καταγράφουν κέρδη 20,3 δισ. δολάρια, προστιθέμενα στα 33,3 δισ. που είχαν το δεύτερο τρίμηνο και οι μη χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί 22,5 δισ. έναντι 134,3 δισ. δολάρια που είχαν καταγράψει το προηγούμενο τρίμηνο. Συνολικά, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ², τα εταιρικά κέρδη στη χώρα ξεπέρασαν το τρίτο τρίμηνο του 2014 κάθε ιστορικό προηγούμενο, φτάνοντας τα 1,872 τρισ. δολάρια.

Πρόκειται για το δωδέκατο συνεχόμενο τρίμηνο αύξησης κερδών - σε ετήσια σύγκριση - που σημειώνουν οι εταιρείες στις ΗΠΑ, αύξηση που το τρέχον τρίμηνο συγκριτικά με το αντίστοιχο του προηγούμενου έτους, φτάνει το 3,8%. Ειδικά για τις εταιρείες που περιλαμβάνονται στο χρηματιστηριακό δείκτη «S&P 500» - πρόκειται για τις 500 εταιρείες με τη μεγαλύτερη κεφαλαιοποίηση, οι μετοχές των οποίων διαπραγματεύονται στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης και στον NASDAQ - ή αύξηση των κερδών τους έφτασε το 12%. Τα εταιρικά κέρδη, που έφτασαν το 1,872 τρισ. δολάρια, είναι αυξημένα επίσης και σε σχέση με το δεύτερο τρίμηνο του έτους κατά 1,7%, όταν είχαν φτάσει τα 1,842 τρισ. Πρόκειται για σταθερή αύξηση που σημειώνεται από τις αρχές του 2012 και η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Παράλληλα, τα στοιχεία τρίτου τριμήνου που δημοσίευσε το υπουργείο Εργασίας³ των ΗΠΑ εμφανίζουν αύξηση κατά 2,3% της παραγωγικότητας της εργασίας σε σχέση με αντίστοιχο τρίμηνο πέρσι, καθώς η παραγωγή ανά ώρα αυξήθηκε κατά 4,9%, ενώ οι ώρες εργασίας αυξήθηκαν επίσης κατά 2,5%, ενώ το κόστος εργασίας μειώθηκε κατά 1%, συντελεστής που ειδικά στον κλάδο της μεταποίησης μειώθηκε κατά 1,3%.

Ανισότητα συγκρίσιμη με την περίοδο της «Μεγάλης Υφεσης»

Μία άκρως αποκαλυπτική έρευνα⁴ για τις εισοδηματικές ανισότητες που επικρατούν στις ΗΠΑ καθώς και για το διαρκές άνοιγμα της «ψαλίδας» μεταξύ των πλουσιότερων και φτωχότερων στρωμάτων, (παρ' όλο που αυτός ο δείκτης δεν δείχνει επακριβώς τις ταξικές ανισότητες ανάμεσα σε εργατική τάξη και φτωχά λαϊκά στρώματα, από τη μια, και αστική τάξη, από την άλλη), δημοσίευσε τον περασμένο Οκτώβρη το «Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών». Σύμφωνα με τους δύο ερευνητές που διεξήγαγαν την έρευνα - καθηγητές οικονομικών στα πανεπιστήμια, Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια και Λονδίνου αντίστοιχα - επισημαίνεται ότι ο βαθμός συγκέντρωσης πλούτου στις ΗΠΑ από το 0,1% του πληθυσμού (και αυτός ο δείκτης συγκαλύπτει τον πλούτο των αστών που είναι μεγαλύτερος, αλλά εμείς τον δίνουμε ενδεικτικά), μπορεί να συγκριθεί μόνο με τα ανάλογα επίπεδα που είχαν διαμορφωθεί κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1920.

Οπως αναφέρουν, η συγκέντρωση πλούτου από αυτό το ελάχιστο ποσοστό του πληθυσμού είναι συνεχής από το 1978, καθώς εκείνη τη χρονιά το 0,1% του πληθυσμού κατείχε το 7% του συνολικού πλούτου στη χώρα, ενώ σήμερα το ίδιο ποσοστό πληθυσμού κατέχει το 22% του συνολικού πλούτου. Οι συντάκτες της έκθεσης κάνουν τους υπολογισμούς τους βάσει της διεθνούς πρακτικής που ορίζει τον «πλούτο» ως την τρέχουσα αγοραία αξία του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων (χρηματοπιστωτικών και μη) και εισοδημάτων που έχει ένα νοικοκυριό στη διάθεσή του.

Υπολογίζουν ότι ο μέσος ρυθμός συσσώρευσης πλούτου στις ΗΠΑ ανά οικογένεια ήταν 1,9% το χρόνο, όμως, όπως σημειώνουν χαρακτηριστικά, αυτός ο μέσος όρος κρύβει μια μεγάλη ανομοιογένεια στη διαδικασία συσσώρευσης καθώς το 0,1% αύξαινε τα περιουσιακά του στοιχεία με ετήσιο ρυθμό 5,3%, ενώ αντίθετα το 90% του πληθυσμού, δεν τα αύξαινε καθόλου. Το 2012 ο πλούτος που κατείχε η μειοψηφία αυτή του πληθυσμού ήταν συγκρίσιμος μόνο με τα αντίστοιχα ποσοστά του 1916 και του 1929 και τρεις φορές υψηλότερος από τη δεκαετία του 1970.

Στην έκθεση επισημαίνεται ότι το 1920 το 90% του φτωχότερου πληθυσμού συγκέντρωνε το 20% του συνολικού πλούτου της χώρας, ποσοστό που έφτασε στο 35% κατά τη δεκαετία του 1980, οπότε και αρχίζει μία κάθετη πτώση για να φτάσει ξανά στο 23% το 2012.

Υπό αυτούς τους όρους, 160.000 οικογένειες στις ΗΠΑ - σε αυτό το νούμερο αντιστοιχεί το 0,1% - διαθέτουν όσο πλούτο διαθέτουν 145 εκατ. οικογένειες. (Εδώ π.χ. συμπεριλαμβάνονται και οικογένειες, που δεν είναι φτωχές, ανήκουν στα μεσαία και πάνω στρώματα και στην αστική τάξη). Υπολογίζεται ότι κάθε μία από αυτές τις... «αγίες οικογένειες» διαθέτει περιουσιακά στοιχεία άνω των 20 εκατ. δολαρίων, ενώ το αντίστοιχο ποσό για το 90% του πληθυσμού είναι 80.000 δολάρια (αυτό είναι μέσος όρος και δεν απεικονίζει ακριβώς την πραγματικότητα), που αφορούν πάσης φύσης ετήσια εισοδήματα, αλλά και την τρέχουσα αξία άλλων περιουσιακών στοιχείων όπως σπίτια, αυτοκίνητα που μπορεί να έχουν στη διάθεσή τους. Προσπαθώντας να εξηγήσουν τους λόγους για τους οποίους τα εισοδήματα και η περιουσία του 90% του πληθυσμού μειώνονται διαρκώς, οι συντάκτες της έκθεσης σημειώνουν τον πολύ υψηλό βαθμό χρεών τους, τονίζοντας ότι μπορεί μεγάλο μέρος του πληθυσμού να διαθέτει ιδιόκτητο σπίτι και να απολαμβάνει συντάξεις και άλλου είδους εισοδήματα, ωστόσο την ίδια στιγμή καταβάλλει πολύ υψηλές δόσεις σε στεγαστικά, πιστωτικές κάρτες και φοιτητικά δάνεια.

Εκατομμύρια ζουν σε συνθήκες φτώχειας

Αξίζει, τέλος, να παραθέσουν τα πιο πρόσφατα στοιχεία⁵ του υπουργείου Υγείας που καταγράφουν την εξέλιξη της φτώχειας στις ΗΠΑ. Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτά, 45,3 εκατ. άνθρωποι ζούσαν στα τέλη του 2013 σε συνθήκες φτώχειας, δηλαδή με ετήσιο εισόδημα 23.834 δολάρια για μια τετραμελή οικογένεια, σύμφωνα με το όριο που θέτουν οι αμερικανικές υπηρεσίες, για να ορίζεται κάποιος ως «φτωχός». Σημειώνεται ότι το μέσο εισόδημα νοικοκυριού το 2013 ήταν τα 51,939 δολάρια, το οποίο παραμένει σταθερό από το 2011, έχοντας όμως προηγουμένως σημειώσει διαρκή συρρίκνωση από το 2007 μέχρι και το 2011.

Επίσης, το 6,3% επί του συνολικού πληθυσμού, δηλαδή 19,9 εκατ. άνθρωποι σε απόλυτο αριθμό, ζούσε σε συνθήκες «ακραίας φτώχειας», δηλαδή με ετήσιο εισόδημα κάτω του μισού από αυτό που ορίζεται επίσημα ως το όριο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η φτώχεια στις ΗΠΑ έχει και φυλετικά χαρακτηριστικά, καθώς, ενώ το ποσοστό της στο σύνολο του πληθυσμού ήταν 14,5% το 2013, ανάμεσα στον αφροαμερικανικό πληθυσμό το ποσοστό αυτό εκτοξεύεται στο 27,1%, ενώ ανάμεσα στους λατινοαμερικανικής καταγωγής το ποσοστό είναι 23,5%.

Ειδικά για την παιδική φτώχεια, τα επίσημα στοιχεία εμφανίζουν ένα ποσοστό της τάξης του 19,9% ή 14,7 εκατ. σε απόλυτο αριθμό, μειωμένο ελαφρά από το 21,8% ή των 16,1 εκατ. που ήταν το 2012. Πρόκειται για την πρώτη μείωση που παρουσιάζει ο συγκεκριμένος δείκτης τα τελευταία 15 χρόνια και συγκεκριμένα από το 2000. Ειδικά για τα παιδιά αφρο-αμερικανικής καταγωγής το ποσοστό φτώχειας φτάνει τα 36,9%, ενώ για τα λατινοαμερικανικής καταγωγής 30,4%. Για τα παιδιά που προέρχονται από τη λευκή φυλή το ποσοστό είναι 10,7%. Τα στοιχεία αυτά αφορούν ποσοστά φτώχειας σύμφωνα με εισοδηματικά κριτήρια, δίχως να υπολογίζονται κοινωνικά επιδόματα ή άλλου είδους κοινωνικές παροχές, όπως κουπόνια σίτισης, τα οποία έτσι κι αλλιώς δεν αλλάζουν την ουσία της βαθύτατης ταξικής - γιατί και οι φυλετικές διαφορές, ταξικές διαφορές είναι εν τέλει - ανισότητας που επικρατεί στις ΗΠΑ.

Παραπομπές: 

1. http://www.bea.gov/newsreleases/national/gdp/gdpnewsrelease.htm

2. http://research.stlouisfed.org/fred2/series/CP/

3. http://www.bls.gov/news.release/pdf/prod2.pdf

4. http://gabriel-zucman.eu/files/SaezZucman2014.pdf

5. http://aspe.hhs.gov/hsp/14/PovertyAndIncomeEst/ib_poverty2014.pdf

Φ.Κ.

www.rizospastis.gr