Τζιχαντιστές: Ποιοι τους δημιούργησαν και τους οργάνωσαν...

Τζιχαντιστές: Ποιοι τους δημιούργησαν και τους οργάνωσαν...

Η σημερινή δράση των τζιχαντιστών του «Ισλαμικού Κράτους» δεν αποτελεί τίποτε το καινούργιο ούτε και στον τρόπο που αξιοποιείται πολύμορφα

Οι «Αδελφοί Μουσουλμάνοι» στην Αίγυπτο, άλλη μια περίπτωση που η θρησκεία είναι το προκάλυμμα για την εξυπηρέτηση συμφερόντων τμημάτων της αστικής τάξης που έχουν αναφορά σε συγκεκριμένα ιμπεριαλιστικά κέντρα

Η ιστορία των εκμεταλλευτικών κοινωνιών έχει δείξει ότι οι θρησκευτικές και εθνικές διαφορές και αντιθέσεις, υπαρκτές και υποδαυλιζόμενες, πάντα αξιοποιούνταν με στόχο την προώθηση των συμφερόντων των αρχουσών τάξεων, πολλές φορές αποτελούσαν και τη μορφή με την οποία εκδηλώνονταν ταξικές ουσιαστικά αντιθέσεις. 

 

Στην ιστορία του καπιταλισμού και του ιμπεριαλιστικού συστήματος, πολλές φορές ανερχόμενες αστικές τάξεις φόρεσαν το μανδύα της θρησκείας και άλλες τόσες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις αξιοποίησαν θρησκευτικές αντιθέσεις προκειμένου να επιβάλουν τους σχεδιασμούς τους σε βάρος των ανταγωνιστών τους. Η περιοχή της Μέσης Ανατολής είναι γεμάτη παραδείγματα. Από τα τέλη του 19ου αιώνα έως σήμερα και την περίπτωση του ISIS. 

 

Από την αξιοποίηση κινημάτων με θρησκευτικό χαρακτήρα μέχρι την κατασκευή οργανώσεων αντιδραστικών δολοφόνων όπως αυτές των «Ταλιμπάν» και των Μουτζαχεντίν στο Αφγανιστάν μέχρι τους τζιχαντιστές. Σε ποιο βαθμό αυτές οι δυνάμεις αυτονομούνται από τους κατασκευαστές τους ή συνεχίζουν να λειτουργούν σε συντονισμό είναι σχεδόν αδιάφορο, η ουσία είναι ότι χωρίς ιμπεριαλιστική στήριξη, χωρίς πρόσβαση σε κρατικούς μηχανισμούς αστικών κρατών, η δράση τους δε θα μπορούσε να είχε τέτοιες διαστάσεις.

 

Ενα από τα πολλά προπαγανδιστικά σποτάκια του ΙΚ, μέρος του «παιχνιδιού» της διάδοσης της τρομο-λαγνείας

Συνεπώς, οι πολύκροτοι τζιχαντιστές του «Ισλαμικού Κράτους» που αιματοκυλούν και καταπιέζουν λαϊκές μάζες σε Ιράκ και Συρία, δεν είναι ούτε «καινοφανής», ούτε «πρωτότυπη» ιστορία.

 

 

 

 

 

 

Ο «θρησκευτικός φανατισμός» στην υπηρεσία των ιμπεριαλιστών

 

Ο Αμερικανογερμανός δημοσιογράφος και λέκτορας Πολιτικών Επιστημών, F. W. Engdahl, στο βιβλίο του «Ενας αιώνας πολέμου - Η αγγλοαμερικανική Πετρελαϊκή Πολιτική και η Νέα Τάξη Πραγμάτων» σημειώνει πώς τα συμφέροντα της Βρετανίας στη Μ. Ανατολή γιγαντώθηκαν, όταν οι Βρετανοί αστοί συνειδητοποίησαν ότι το πετρέλαιο ήταν η πηγή ενέργειας του μέλλοντος αντικαθιστώντας τον άνθρακα. Οπως τονίζει, η ιστορία ξεκινά γύρω στα τέλη του 19ου αιώνα - αρχές 20ού, όταν η Βρετανία συνειδητοποιεί πως δεν έχει, από πρώτο χέρι, πρόσβαση στο πετρέλαιο (την ενεργειακή πηγή του τότε «μέλλοντος», που αντικαθιστά τον άνθρακα της βιομηχανικής αστικής επανάστασης), αφού αναγκάζεται να το προμηθευτεί από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και το Μεξικό. Σύντομα βρίσκεται η «λύση», αφού έπειτα από δαιδαλώδεις ίντριγκες, η Βρετανία εξασφαλίζει δικαιώματα γεώτρησης πετρελαίου στον Περσικό Κόλπο από τον Πέρση τότε Σάχη Ρεζά Χαν, πληρώνοντας δικαιώματα μόλις 20.000 δολαρίων για εκμετάλλευση ως το 1961.

Συρία, Μάης του 2013. Ο Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής των ΗΠΑ Τζ. Μακέιν (δεξιά) συναντιέται με τη συριακή αντιπολίτευση. Ο μετέπειτα ηγέτης του «Ισλαμικού Κράτους», Χαλίφης Αμπού Αλ Μπαγκντάντι (πρώτος από αριστερά)

Παρά την εξασφάλιση του περσικού πετρελαίου, η Βρετανία ένιωσε πως έχανε την κούρσα εξασφάλισης βασικών πετρελαϊκών κοιτασμάτων στη Μέση Ανατολή από τους Γερμανούς, αφού η Γερμανία λίγα χρόνια πριν τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο απολάμβανε οικονομική άνθηση και λόγω της συμμαχίας της με την τότε οθωμανική αυτοκρατορία. Σύντομα ξεσπά ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, που είχε, μεταξύ άλλων, αιτία τις κόντρες ευρωπαϊκών μονοπωλίων για το μοίρασμα των αποικιών και των αγορών και μέσα σε αυτά και τον έλεγχο των πετρελαϊκών κοιτασμάτων της Μέσης Ανατολής.

Παρ' όλα αυτά, το 1916, Βρετανοί και Γάλλοι αποικιοκράτες σχεδιάζουν και προωθούν την αναχάραξη των συνόρων στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, με τη συμφωνία των διπλωματών Σάικς - Πικό, που ουσιαστικά μετέτρεψε σε υποχείριες (από Λονδίνο και Παρίσι) χώρες, περιοχές της θνήσκουσας οθωμανικής αυτοκρατορίας, δημιουργώντας τα θεμέλια για την Ιορδανία, τη Συρία, το Λίβανο, το Ιράκ και το Κουβέιτ, περίπου όπως τις γνωρίζουμε σήμερα. Η μοιρασιά της βρετανο-γαλλικής λυκοσυμμαχίας προς όφελος των μονοπωλίων τους προέβλεπε η Γαλλία να έχει ως προτεκτοράτα τη Συρία και το Λίβανο και η Βρετανία να ελέγχει τα πλούσια πετρελαϊκά κοιτάσματα του Περσικού Κόλπου μέσω Κουβέιτ, Ιράκ και μετέπειτα μέσω Παλαιστίνης και Ιορδανίας. Κάπως έτσι, το 1918 βρίσκει τους Βρετανούς ντε φάκτο «κυρίαρχους» στην ευρύτερη αραβική Μέση Ανατολή...

Η αρχή του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου βρίσκει την Αίγυπτο υπό τον έλεγχο της Βρετανίας για περισσότερα από 30 χρόνια. Μολονότι οι Βρετανοί χρησιμοποιούν το Ισλάμ για να ανατρέψουν τους Οθωμανούς και να δημιουργήσουν προτεκτοράτα στα αποκαΐδια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, στην περίπτωση της Αιγύπτου αντιλαμβάνονται ότι το εργαλείο αυτό «δε βοηθά», τουλάχιστον όσο το Λονδίνο ποδηγετεί την περιοχή. Το 1922, οι Βρετανοί ανακαλούν το καθεστώς προτεκτοράτου στην Αίγυπτο, αλλά διατηρούν δικαιώματα πάνω στην «άμυνα» της Αιγύπτου και στην «προστασία των ξένων» εντός αιγυπτιακής επικράτειας, συνεχίζοντας τον έλεγχο της χώρας με άλλα μέσα.

«Αδελφοί Μουσουλμάνοι» με τις ευλογίες του Παρισιού...

 

Σε αυτό το περιβάλλον όξυνσης της κόντρας των βρετανικών και γαλλικών μονοπωλίων στην Αίγυπτο, γεννιέται το 1928 η οργάνωση «Αδελφοί Μουσουλμάνοι» από τον Αιγύπτιο δάσκαλο στην Ισμαηλία, Χασάν αλ Μπάνα, που κατά δική του ομολογία (!) προχώρησε σε αυτή την απόφαση με την προτροπή έξι στελεχών της Γαλλικής Εταιρείας του Σουέζ... Κοντολογίς, η κόντρα βρετανικών και γαλλικών μονοπωλίων οδήγησε στην ουσία στη δημιουργία της πρώτης ισλαμικής οργάνωσης φανατικών, που προωθούσε την ισλαμική «εκπαίδευση» και «φιλανθρωπικές δραστηριότητες» στο όνομα του Μωάμεθ (ενίοτε με γαλλικά κεφάλαια...), προωθώντας τη μισαλλοδοξία σε βάρος - υποτίθεται - των ξένων κατακτητών, λειτουργώντας στην πραγματικότητα σε βάρος των φτωχών λαϊκών μαζών που παρασύρθηκαν εύκολα από το παραμύθι της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας... Παρ' όλα αυτά, το ίδιο διάστημα, οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες καλλιέργησαν επισταμένα τους δεσμούς και τις σχέσεις με τους «Αδελφούς Μουσουλμάνους» στην Αίγυπτο, ώστε να ενημερώνονται για την εντεινόμενη τότε γερμανική παρουσία στη Βόρεια Αφρική και τις κινήσεις των γαλλικών μονοπωλίων...

Και τζιχαντιστές «με τη βούλα» Αμερικανών, Ευρωπαίων και Αράβων ιμπεριαλιστών

 

Δεν είναι τυχαίο ότι, έναν αιώνα μετά και δη 10 χρόνια μετά τις επιθέσεις της «Αλ Κάιντα» στις ΗΠΑ στις 11 Σεπτέμβρη 2001, με το ξέσπασμα του πολέμου στη Συρία το Μάρτη του 2011 (που είναι σαφώς αποτέλεσμα της ανάμιξης και επέμβασης ξένων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων που αξιοποίησαν μεταξύ άλλων αντιλαϊκές πολιτικές του σημερινού Σύρου Προέδρου Μπασάρ Ασαντ), ξένοι αναλυτές αναφέρονται συχνά στη συμφωνία Σάικς - Πικό. Τη συμφωνία που έβαλε τα θεμέλια για τα σύνορα χωρών της Μέσης Ανατολής όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.

Μετά την έναρξη του πολέμου στη Συρία και δη μετά την κατάκτηση εκτενών περιοχών της χώρας και του βορείου Ιράκ τον Ιούνη του 2014 από το πρωτοεμφανιζόμενο τότε «Ισλαμικό Κράτος» του Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι, πολλοί έσπευσαν να προβλέψουν πως τα σύνορα που χάραξαν οι διπλωμάτες Σάικς και Πικό είναι ζήτημα χρόνου να αλλάξουν. Υποστηρίζουν, μάλιστα, πως το λεγόμενο «ισλαμικό χαλιφάτο» που έχει δημιουργήσει ο Μπαγκντάντι, με τη στήριξη των δυτικών και αραβικών μυστικών υπηρεσιών, έχει ήδη αλλάξει, εκ των πραγμάτων, (de facto) το χάρτη μίας ζέουσας (για τα ζωτικά συμφέροντα μονοπωλίων Δύσης και Ανατολής που ακουμπούν και πάνω στους περίφημους κινεζικούς εμπορικούς «δρόμους του μεταξιού») περιοχής.

Συνεπώς, με αυτή την έννοια, το γαλλικό εφεύρημα των «Αδελφών Μουσουλμάνων» του Χ. Μπάνα και των τζιχαντιστών του «Ισλαμικού Κράτους» του Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι, που έφτιαξαν έναν αιώνα αργότερα Δυτικοί, Τούρκοι και Αραβες ιμπεριαλιστές, εκφράζοντας και τμήματα της αστικής τάξης σε Ιράκ και Συρία, έχουν μια συνάφεια (τηρουμένων βεβαίως των ιστορικών αναλογιών).

Πώς δημιουργήθηκαν οι τζιχαντιστές του «Ισλαμικού Κράτους»

 

Οι βάσεις για τη δημιουργία των τζιχαντιστών του ΙΚ τέθηκαν λίγα χρόνια μετά την ιμπεριαλιστική εισβολή του 2003 στο Ιράκ, που έγινε με πρόσχημα την ανατροπή του τότε Προέδρου, Σαντάμ Χουσεΐν (πρώην παλιού σύμμαχου των ΗΠΑ κατά τη δεκαετία του '80). Δίχως την εισβολή των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στο Ιράκ, δίχως την πλήρη διάλυση του ιρακινού κράτους και των υποδομών της χώρας και χωρίς τον εξοστρακισμό των Σουνιτών αξιωματούχων του έως τότε κυβερνώντος κόμματος Μπάαθ του Σαντάμ Χουσεΐν, οι τζιχαντιστές δε θα μπορούσαν να δημιουργηθούν ούτε καν ως αποκύημα φαντασίας.

«Συμπτωματικά», ο Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι, Ιρακινός αρχηγός του σημερινού λεγόμενου «Ισλαμικού Κράτους Συρίας - Ιράκ» (που αργότερα μετονομάστηκε σε «Ισλαμικό Κράτος» με προφανή φιλοδοξία την απανταχού εξάπλωσή του...), είχε συλληφθεί από τις αμερικανικές κατοχικές δυνάμεις για «αντίσταση» και είχε κρατηθεί στις φυλακές - κολαστήριο, αλλά και μελλοντικό θερμοκήπιο τζιχαντιστών του Αμπου Γκράιμπ. Στην πορεία, όμως, όπως αποδείχτηκε, ο τότε «αντιστασιακός» αλ Μπαγκντάντι στρατολογήθηκε, εκπαιδεύτηκε και χρηματοδοτήθηκε από τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και άλλων αραβικών χωρών (όπως μαρτυρούν προ ολίγων ετών φωτογραφικά τεκμήρια από τις συναντήσεις του με τον Αμερικανό γερουσιαστή και πρώην διεκδικητή της προεδρίας των ΗΠΑ με το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων, Τζον Μακέιν) και αξιοποιήθηκε ποικιλοτρόπως, αρχικά ως μετριοπαθής σουνίτης του πολιτικού Ισλάμ.

Η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ από το 2007 έως το 2011 και η αδυναμία των Σιιτών του Ιράκ να ελέγξουν τα κύματα επιθέσεων που εξαπολύουν στρατιωτικοί αξιωματούχοι του πρώην καθεστώτος, δημιουργούν ένα εκρηκτικό περιβάλλον στο οποίο πολλαπλασιάζονται ομάδες καλά εκπαιδευμένων στον ανταρτοπόλεμο Σουνιτών, ανοίγοντας τις πύλες για τη δραστηριοποίηση πυρήνων της «Αλ Κάιντα», που ήταν άγνωστη ως τότε στο Ιράκ. Κοντολογίς, η εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ ανοίγει τις πύλες στην «Αλ Κάιντα», δημιουργώντας, λίγο καιρό μετά, τα πρωτοπαλίκαρα του Αλ Μπαγκντάντι, οι οποίοι έχουν ως τότε ελάχιστη απήχηση στον ιρακινό λαό, ελάχιστα όπλα και καθόλου χρήματα.

Το χάος σε Λιβύη, Μάλι, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία...

 

Η χαοτική κατάσταση στο Ιράκ συνοδεύεται από την ακόμη χειρότερη κατάσταση που προκαλεί την άνοιξη του 2011 η ιμπεριαλιστική επέμβαση των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ (πλην Γερμανίας) και άλλων δυτικών συμμάχων τους στη Λιβύη, με στόχο την ανατροπή του τότε Προέδρου, Μουαμάρ Καντάφι. Επέμβαση στην οποία πρέπει να σημειώσουμε ότι πρωτοστάτησε αρχικά η Γαλλία. Οι δυτικοί ιμπεριαλιστές αιματοκυλούν τη χώρα, χρησιμοποιώντας ορδές φανατικών ισλαμιστών μισθοφόρων που εκπαίδευσαν αμερικανικές, δυτικές και αραβικές μυστικές υπηρεσίες (κυρίως από Σαουδική Αραβία και Κατάρ), σε μία προσπάθεια να ξαναμοιράσουν την τράπουλα των λιβυκών κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου προς όφελος των μονοπωλίων τους. Ακυρώνοντας τις συμφωνίες που είχε συνάψει ο Καντάφι, ο οποίος επίσης θεωρούταν σύμμαχός τους από κάποια στιγμή και μετά. Ολοι θυμόμαστε τις επισκέψεις Καντάφι στη Βρετανία, στην Ιταλία και αλλού, λίγο καιρό πριν ανατραπεί.

Οι ορδές μισθοφόρων ανατρέπουν και δολοφονούν τον Μουαμάρ Καντάφι, αλλά σύντομα γίνονται ανεξέλεγκτες, καθώς δολοφονούν, μεταξύ άλλων, το Σεπτέμβρη του 2012, στο αμερικανικό προξενείο της Βεγγάζης, υπό περίεργες συνθήκες, τον Αμερικανό πρόξενο, Κρίστοφερ Στίβενς. Οι ορδές των ισλαμιστών μισθοφόρων που εκπαιδεύτηκαν με κονδύλια των ΗΠΑ δεν μένουν «άνεργες».

Ομάδες τους αναλαμβάνουν δράση στο Δυτικοαφρικανικό Μάλι, καταλαμβάνοντας στις αρχές του 2012 περιοχές του βόρειου και κεντρικού τμήματος της χώρας σε συνεργασία με ντόπιους ισλαμιστές και αυτονομιστές Τουαρέγκ, δίνοντας το πρόσχημα στη Γαλλία να πραγματοποιήσει το Δεκέμβρη του 2012 τη στρατιωτική επιχείρηση Serval.

Την ίδια περίοδο, ορδές μισθοφόρων που έδρασαν στη Λιβύη και στο Μάλι βρίσκουν «εργασία» στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, ενισχύοντας τους τζιχαντιστές της οργάνωσης Seleko, όταν διακυβεύονται πετρελαϊκά συμφέροντα γαλλικών ενεργειακών μονοπωλίων από αυτά της Κίνας.

Η εκδήλωση, ωστόσο, του πολέμου στη Συρία, τέλος του 2010 - αρχές 2011, αλλάζει τα δεδομένα, όταν στη συνέχεια διαψεύδονται οι αρχικές ελπίδες των Αμερικανών ιμπεριαλιστών πως η ανατροπή της κυβέρνησης του Σύρου Προέδρου, Μπασάρ Ασαντ, θα είναι το ίδιο εύκολη με εκείνη του Μουαμάρ Καντάφι στη Λιβύη ή παρόμοια με την αποχώρηση του Χόσνι Μουμπάρακ στην Αίγυπτο μετά τη λεγόμενη «Αραβική Ανοιξη».

Σχετικά με την «Αραβική Ανοιξη», τις μαζικές λαϊκές κινητοποιήσεις ανατροπής των καθεστώτων σε Συρία, Αίγυπτο, Τυνησία και Λιβύη, είναι πέρα για πέρα σήμερα σαφές πως αποτέλεσε μια διαδικασία ενδοαστικής σύγκρουσης με τη στήριξη ισχυρών καπιταλιστικών κρατών. Αποδείχτηκε ότι κάθε άλλο παρά «άνοιξη» ήταν, αφού ουσιαστικά έστρωσε το έδαφος για τέτοιες δυνάμεις όπως ο ISIS, διαψεύδοντας όσους «έβλεπαν» λαϊκές επαναστάσεις.

Το σχέδιο ανατροπής Ασαντ δε λειτουργεί, καθώς τότε ένας λιποτάκτης στρατηγός του συριακού στρατού που κατέφυγε στο λεγόμενο λεγόμενο «Ελεύθερο Συριακό Στρατό», ομολογεί σε ξένα δίκτυα πως η οργάνωσή του θα χάσει «το πολύ σε ένα μήνα» τον πόλεμο με την κυβέρνηση Ασαντ. Σύμφωνα με αποκαλύψεις μερίδας του αμερικανικού Τύπου, η κυβέρνηση Ομπάμα τον Απρίλη του 2013 δίνει εντολή στη CIA, σε συνεργασία με μονοπώλια της αμερικανικής αμυντικής βιομηχανίας και τις μυστικές υπηρεσίες Ισραηλινών, Τούρκων, Σαουδάραβων, Καταριανών, αλλά και ορισμένων Ευρωπαίων, να εκπαιδεύσουν και να εξοπλίζουν με εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια τους τζιχαντιστές του Μπαγκντάντι. Είναι, επίσης, γνωστό ότι ειδικό ρόλο στην εκπαίδευση της συριακής αντιπολίτευσης μέσα στην οποία δρούσε αρχικά ο Μπαγκντάντι και οι δυνάμεις του, είχε η γαλλική Λεγεώνα των Ξένων.

Η επέλαση των τζιχαντιστών σε Ιράκ και Συρία

 

Το Φλεβάρη του 2014 δημιουργείται και επίσημα το «Ισλαμικό Κράτος Ιράκ και Λεβάντε», το οποίο αρχικά δεν πολεμά το συριακό στρατό αλλά άλλες αντικαθεστωτικές ομάδες του λεγόμενου «Ελεύθερου Συριακού Στρατού» και ισλαμιστές του λεγόμενου «Μετώπου Νούσρα». Η θεαματική είσοδος των τζιχαντιστών του ΙΚ στο βόρειο Ιράκ τον Ιούνη του 2014, η κατάληψη της Μοσούλης και σημαντικών εκτάσεων της Βόρειας Συρίας (συμπεριλαμβανομένων και πολλών πετρελαιοφόρων συριακών περιοχών...) και η αναπαραγωγή βάρβαρων αποκεφαλισμών και άλλων εκτελέσεων αμάχων αλλά και Δυτικών ομήρων από διεθνή δίκτυα μέσω της προβολής βίντεο «χολιγουντιανού» στιλ ρίχνει «νερό στο μύλο» των ιμπεριαλιστών για νέο ρόλο στα πεδία συγκρούσεων Συρίας και Ιράκ.

Τον Αύγουστο και το Σεπτέμβρη του 2014, ο Πρόεδρος Ομπάμα ξεκινά αεροπορικές επιδρομές σε Συρία και Ιράκ, υποτίθεται κατά των τζιχαντιστών, οι οποίοι όμως ζουν και βασιλεύουν με ελάχιστες απώλειες. Το Σεπτέμβρη του 2015 μπαίνουν στο παιχνίδι και οι Ρώσοι, εξαπολύοντας στρατιωτικές αεροπορικές επιδρομές στη Συρία με πρόσκληση της κυβέρνησης Ασαντ και σε συνεργασία με το Ιράκ, το Ιράν, ακόμη και το Ισραήλ...

Οι τζιχαντιστές, στο μεταξύ, παρά τους βομβαρδισμούς Δυτικών και Ρώσων, εξακολουθούν σύμφωνα με προχτεσινά στοιχεία του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών να διαθέτουν πλούτο δισεκατομμυρίων δολαρίων και να παράγουν ημερησίως έως 40.000.000 βαρέλια πετρελαίου, διακινώντας τα λαθραία με τη συνεργασία ξένων πετρελαϊκών εταιρειών μέσω Τουρκίας. Το πόσο ακόμη θα παραμείνουν στην περιοχή εξαρτάται από πολλούς παράγοντες: από τη σύγκλιση ή την αντιπαράθεση των συμφερόντων ξένων μονοπωλίων, τις διαθέσεις και τις αντοχές περιφερειακών και άλλων δυνάμεων, αλλά και την αποφασιστικότητα των βασανισμένων λαών της περιοχής να αντιπαλέψουν τζιχαντιστές και άλλους δυνάστες.

Δέσποινα ΟΡΦΑΝΑΚΗ

πηγή