Η ΖΩΗ ΣΤΟΥΣ ΒΡΑΧΟΥΣ

Όταν σκοπός ενός κινηματογραφιστή είναι η ειλικρινής του πρόθεση να αναζητήσει την αλήθεια, αρκεί μία κάμερα, μία φόρμα κοντινών πλάνων στην «πηγή» και πραγματικό θάρρος να αντέξει την αλήθεια. Διότι στο τέλος, μέσα από το έργο του, «θέλει» δε «θέλει», νομοτελειακά - ή «μοιραία» κατ' άλλους - θα πάρει θέση.

Το νέο ντοκιμαντέρ της Αλίντας Δημητρίου με τίτλο «Η ζωή στους βράχους», που θα αρχίσει να προβάλλεται από την Πέμπτη 19 Νοεμβρίου στον κινηματογράφο «Τριανόν», αποδεικνύει γιατί το περιεχόμενο επιβάλλει τη μορφή και τη φόρμα στην τέχνη του κινηματογράφου: Διότι η αλήθεια που ξεχειλίζει από κάθε πλάνο της καθιστά περιττή κάθε προσπάθεια «στολίσματος». Και στη συγκεκριμένη περίπτωση δε θα μπορούσε να γίνει αλλιώς. Διότι η σκηνοθέτρια, επί τρεις δεκαετίες πίσω από την κάμερα («Καρβουνιάρηδες» 1977, «Θέατρο στο βουνό» 1985, «Πουλιά στο βάλτο» 2008 κ.ά.), όντως επιχειρεί να αναδείξει τον τιτάνιο αγώνα των γυναικών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, από την αρχή του μέχρι και τα κολαστήρια της εξορίας.

Επιλέγει 33 από αυτές τις γυναίκες - από το σύνολο του 30% που αποτελούσαν οι γυναίκες μαχήτριες του ΔΣΕ - και δημιουργεί 33 ξεχωριστά, φαινομενικά, «πορτρέτα», τα οποία όμως ενώνονται από μια «λεπτή κόκκινη κλωστή» αίματος, αυτοθυσίας, πίστης στα ιδανικά για έναν καλύτερο κόσμο. Τριάντα τρεις γυναίκες διηγούνται επί 98 λεπτά το συγκλονιστικότερο έπος της νεότερης ελληνικής ιστορίας.

Μόλις λίγα πλάνα εποχής παρεμβάλλονται. Κι όμως, είναι τέτοια η δύναμη της αλήθειας τους, που όχι μόνο αυτή η λιτή κινηματογραφική επιλογή δεν κουράζει, αλλά στο τέλος νομίζεις πως έχεις «δει» πραγματικά αυτό το έπος. Και πως, μέσα από τη «μαγεία» του ουσιαστικού σινεμά, έχεις «ταξιδέψει» 60 χρόνια πριν. Από την Κρήτη μέχρι τον Έβρο. Θαρρείς πως έχεις κυνηγηθεί, βασανισθεί, βιασθεί, αποκεφαλιστεί μαζί τους από τους συνεργάτες των ναζί επειδή υπερασπίστηκες και ελευθέρωσες την πατρίδα. Πως έχεις «περάσει» μαζί με τους μαχητές του ΔΣΕ τα αφρισμένα παγωμένα ποτάμια. Έχεις «φάει» χιόνι μαζί τους για να ξεγελάσεις την πείνα σου. Έχεις «γεννήσει» τα παιδιά σου στην εξορία και τα έχεις «δει» να τα αρπάζουν από τα χέρια σου. 'Εχεις απειληθεί ότι δεν θα τα ξαναδείς αν δεν αποκηρύξεις την ύπαρξή σου και την ανθρώπινη υπόστασή σου - διότι αυτό, τελικά, ήταν η «δήλωση» - και έχεις «πει» μαζί με αυτές τις Μάνες «όχι». Και με το κεφάλι ψηλά «δίνεις» εσύ ο ίδιος/ ίδια το σπλάχνο σου στους «αλφαμίτες».

Οι μαχήτριες του ΔΣΕ στο Γράμμο

Είναι στιγμές μέσα σε αυτά τα 98' φιλμικού χρόνου που οι συγκλονιστικές μαρτυρίες, με την ευγένεια και την αξιοπρέπεια αυτής της τιτάνιας γενιάς, μόνο με το αριστουργηματικό «Έλα να δεις» του Ελεμ Κλίμοφ μπορούν να συγκριθούν. Μόλις με μια κάμερα και κοντινά μονοπλάνα...

Πίστη σε υψηλά ιδανικά
Από πού τέτοια δύναμη; «Έλα να δεις» λοιπόν: «Σπάστε τα δεσμά... δεν σας ταιριάζουν οι αλυσίδες του κομμουνισμού (...) Βγείτε έξω Βουλγάρες, απόψε θα πεθάνετε». «Χτύπα ρε φασίστα, χτύπα... εγώ το αίμα του αδερφού μου δεν θα το απαρνηθώ»! «Δεν το βάζαμε κάτω με τίποτα. Χαιρόμασταν την αξιοπρέπειά μας και την ελευθερία του πνεύματος». «Οταν θέλεις να αντέξεις, αντέχεις. Οταν πιστεύεις σε κάτι, τότε τα αντέχεις όλα». «Επρεπε να γίνει έτσι, να το αντέξουμε. Γιατί είχαμε δίκιο». «Είχαμε ιδανικά κυρία μου». «Όσο αναπνέω, αγώνας»!
«Η πολιτική περίοδος που με έτρωγε ήταν τα χρόνια 1940-1950», λέει η σκηνοθέτρια στο συνοδευτικό της σημείωμα. «Μια περίοδος από την οποία είχα βιώματα, αλλά και που διαμορφώθηκε η πολιτική μου οπτική. Και δεν άλλαξα ακριβώς, όπως δεν αλλάζεις - σε καμία περίπτωση - τον πρώτο σου έρωτα. Ξεκίνησα χωρίς κανένα σχέδιο ("σενάριο", όπως λένε) και μάλιστα με επώνυμους από εκείνη την εποχή. Στο δρόμο μπερδεύτηκα. Τι δουλειά έχω εγώ με επώνυμους;

Έτσι βρήκα τις Γυναίκες εκείνες που έφτιαξαν ιστορία. Όλες εκείνες που περπατάνε πλάι μας στις πλατείες, στην αγορά, στα μανάβικα και δεν έχουμε ιδέα για ό,τι έκαναν - και αυτό, γιατί ποτέ δεν ζήτησαν τίποτα. Απλά ξόδεψαν τα νιάτα τους για την πατρίδα τους και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, δεν το μετάνιωσαν και είναι έτοιμες να ξανακάνουν το ίδιο. Και ας έχουν ψυχικές διαταραχές, ας είναι μερικές κουφές, ας έχουν ακόμη μερικές στο σώμα τους βόλια, ας βγάζουν έρπη όταν κάνουν αναμνηστικές εκδρομές. Μια από αυτές, μου είπε: "...κοιμάμαι και ξυπνάω με το θάνατο. Βλέπω στον ύπνο μου ότι με σκεπάζουν με χώμα" (...) Το μήνυμα της ταινίας είναι: Η ελπίδα στον άνθρωπο».

Το ντοκιμαντέρ ξεκινάει μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Μέσα σε λιγότερα από 10 λεπτά, οι αφηγήσεις των μαχητριών αποδομούν και εξαφανίζουν όλο τον αστικό ακαδημαϊκό συρφετό που ξαναγράφει την Ιστορία στα μέτρα του συστήματος. Με λέξεις - «σφυριά» διαλύουν κάθε πολυδιαφημισμένη καλλιτεχνική «επίφαση» αυτού του ξαναγραψίματος της Ιστορίας, που «θέλει», ουσιαστικά, να ξεριζώσει την ουσία του Εμφυλίου: Ότι, όπως κάθε εμφύλιος, ήταν ένας ταξικός πόλεμος.
Αυτό κάνει η ταινία στο πρώτο μέρος, όπου οι μαχήτριες μιλάνε για το ΔΣΕ και γιατί πήγαν στο βουνό. Τις συνθήκες διαβίωσης. Πώς πολέμησαν στην πρώτη γραμμή δίπλα στους άνδρες. Πως ποτέ δεν το μετάνιωσαν. Ξετινάζοντας, έτσι, και κάθε προσπάθεια να εμφανιστούν οι μαχητές και οι μαχήτριες του ΔΣΕ είτε ως «αγράμματοι χωριάτες», είτε ως «βιαίως επιστρατευμένοι» σε έναν πόλεμο που «δεν καταλάβαιναν».

Στο δεύτερο μέρος «βλέπουμε» τις μαχήτριες στην εξορία. Χίος - Τρίκερι - Μακρόνησος. Το ποιος και πώς έκανε το πραγματικό παιδομάζωμα. Τα βασανιστήρια. Τα ψυχολογικά μαρτύρια. Το ανελέητο ξύλο. Το ανυποχώρητο πείσμα για την τελική νίκη. Αλλά και το πόσο ανθρώπινα αντιμετωπίζουν τις ελάχιστες συναγωνίστριές τους μωρομάνες, που υπέκυψαν στον εκβιασμό. Αξίζει να κλείσουμε με μία, φαινομενικά, άσχετη λεπτομέρεια, όπως αναφέρεται στο συνοδευτικό σημείωμα: «Η ταινία δεν έχει χρηματοδοτηθεί από κανένα φορέα και η υλοποίησή της οφείλεται στους τρεις συνεργάτες της σκηνοθέτιδας».

«Η ζωή στους βράχους»: Σενάριο - Σκηνοθεσία - Παραγωγή: Αλίντα Δημητρίου. Βοηθός σκηνοθέτη: Αφροδίτη Νικολαΐδου. Φωτογραφία: Αλέξης Γρίβας - Αφροδίτη Νικολαΐδου. Μοντάζ: Ηλέκτρα Βενάκη.

Γρ. ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ

.