Μια απεργία σταθμός στην Ιστορία του ταξικού οικοδομικού κινήματος

Στις 12 Απρίλη συμπληρώθηκαν 48 χρόνια από τη μεγάλη απεργία των οικοδόμων (12-4-1967), εννιά μέρες πριν την επιβολή της χούντας που επέβαλαν οι Αμερικάνοι με τους ντόπιους συνεργάτες τους.

Το κύριο αίτημα της απεργίας συνοψίζεται στο εξής «ΟΧΙ στη Νέα Εκτροπή - Οχι στη Δικτατορία», δηλαδή καθαρά πολιτική απεργία.

Σημειώνουμε ότι είχε προηγηθεί πανοικοδομική απεργία στις 16-3-1967 στην οποία πήραν μέρος 180 χιλιάδες οικοδόμοι και ξυλουργοί. Αξίωση των απεργών ήταν η άμεση αντικατάσταση της κυβέρνησης με υπηρεσιακή κοινής εμπιστοσύνης που θα διασφάλιζε την απλή αναλογική, την απελευθέρωση των κρατουμένων, τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ και θα οδηγούσε τη χώρα σε ελεύθερες εκλογές σαν απαραίτητη προϋπόθεση για ομαλή πολιτική ζωή.

Η πρωτοβουλία γι' αυτές τις απεργίες ανήκε στη Συντονιστική Επιτροπή Οικοδόμων και στα Σωματεία που ήταν διαγραμμένα από τη δύναμη της Ομοσπονδίας. Δε χρειάζεται να τονίσουμε ότι η ΠΟΕΟΞ, η Ομοσπονδία Οικοδόμων δηλαδή που τη λυμαινόταν ο χουντοθρεμμένος Λυκιαρδόπουλος ήταν πολέμιος της απεργίας.

Η πολιτική κρίση της περιόδου εκείνης και ο διαφαινόμενος κίνδυνος πολιτικής εκτροπής, δηλαδή στρατιωτικής δικτατορίας, αντικειμενικά έβαζε το κίνημα μπροστά σε σοβαρές ευθύνες. Παράλληλα, αποκάλυπτε τις δυνάμεις του συμβιβασμού και του ρεφορμισμού στο εργατικό κίνημα. Η απεργία των οικοδόμων στις 12 Απρίλη δεν ήταν απλή υπόθεση. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και σήμερα συζητιέται και έχουν αφιερώσει αρκετές σελίδες οι ρεφορμιστές.

Το βασικό αίτημα της απεργίας είχε ποιοτικά χαρακτηριστικά που έβγαζαν από τη λογική της συντεχνίας του κλάδου, έβγαζαν από τη λογική που ήθελε τα συνδικάτα να ασχολούνται με τα του οίκου τους, μακριά από την πολιτική - ιδεολογική πάλη.

Από την πολιτική απεργία των οικοδόμων στις 12-4-1967

Τα αιτήματα, απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων, νομιμοποίηση του ΚΚΕ, πάλη ενάντια στη διαφαινόμενη εκτροπή είχαν βαθιά ταξικό χαρακτήρα και έδιναν τον πραγματικό διαχωρισμό των δύο γραμμών στο εργατικό κίνημα.

Αυτά έκαναν αυτήν την απεργία να ξεχωρίσει. Αυτός ήταν ο λόγος που, με σχέδιο και μεθοδευμένα, χτυπήθηκε άγρια από τις δυνάμεις καταστολής. Το περιεχόμενο της απεργίας ήταν ο λόγος που όξυνε την ιδεολογική διαπάλη στις γραμμές της ΕΔΑ και όχι η εκτίμηση ότι δήθεν υπάρχει κίνδυνος να χτυπηθεί η απεργία άρα να μη γίνει.

Αλλωστε, οι μετέπειτα τοποθετήσεις διαφόρων στελεχών της ΕΔΑ ακριβώς αυτήν την εκτίμηση ενισχύουν. Οπως είναι γνωστό, μετά τη διάλυση των Κομματικών Οργανώσεων του ΚΚΕ το 1958, το Κόμμα δρούσε μέσα από την ΕΔΑ. Εντούτοις, υπήρχε μια παράνομη Οργάνωση του Κόμματος που λειτουργούσε οργανωμένα και με διακριτή διαφορετική γραμμή μέσα στην ΕΔΑ.

Τα σχέδια της αντίδρασης μόνο η οργάνωση, η ετοιμότητα, η επίθεση του λαού μπορούν να τα ανατρέψουν

Η διαπάλη, λοιπόν, στα όργανα της ΕΔΑ σχετικά με την απόφαση πραγματοποίησης της απεργίας ήταν μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΔΑ και της παράνομης Οργάνωσης του ΚΚΕ. Δηλαδή, μεταξύ των οπορτουνιστικών συμβιβαστικών τάσεων και της μαρξιστικής - λενινιστικής γραμμής. Σύγκρουση που κορυφώθηκε ένα χρόνο αργότερα στη 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι στη σύσκεψη για την κήρυξη της απεργίας δεν συμμετείχαν ο Εργατικός Τομέας της ΕΔΑ Αθήνας και ο Τομέας Οικοδόμων της ΕΔΑ. Την απουσία τους αυτή τη δικαιολογούν με το επιχείρημα ότι τυχόν διαφωνίες, σοβαρές αντιρρήσεις κ.λπ. σε τέτοιες κρίσιμες ώρες υπάρχει κίνδυνος να σου χρεώσουν φόβο, δειλία και άλλα.

Τούτο το επιχείρημα, όμως, το απορρίπτει η μετέπειτα τοποθέτηση του Δ. Πατρέλη, προέδρου του Σωματείου Χτιστών « ...Εμείς λοιπόν, αντί να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε, μπροστά στον φανερά επερχόμενο κίνδυνο καλούμε στις 12 Απρίλη του 1967 στην τελευταία μας απεργία: οι γνώμες γι' αυτή την απεργία ήταν διχασμένες. Θυμάμαι στο Δ.Σ.Κ. την παραμονή της απεργίας πρόσωπα και γνώμες. Δεν θέλω να δικαιώσω κανέναν. Η απόφαση αυτή τη φορά ήταν τελεσίδικη να γίνει απεργία. Ηταν όμως σωστή αυτή η απόφαση;

Είχαμε κι άλλες δουλειές να κάνουμε. Είχαμε προεκλογικό αγώνα, αλλά η απεργία μπήκε σε πρώτο πλάνο. Επρεπε να δείξουμε τη δύναμή μας, λες και δεν μας ήξεραν ποιοι είμαστε. Αυτό το λάθος περίμεναν οι μαύρες δυνάμεις της Αθήνας. Να μας βγάλουν προκαταβολικά από τη μέση. Είμαστε η δύναμη που έπρεπε να τσακιστεί, να αχρηστευτεί. Ετσι τα σχέδιά τους θα περνούσαν πιο εύκολα. Το οργανωμένο υπολογίσιμο κομμάτι της εργατικής τάξης, που λεγόταν Οικοδομικό κίνημα, θα ήταν χτυπημένο και ακέφαλο τις επόμενες μέρες.

Εικοσιτετράωρη απεργία λοιπόν στις 12 Απρίλη μέσα στην πρωτεύουσα από τον κλάδο των Οικοδόμων», (από το βιβλίο του Ηλία Σταβέρη «Οικοδόμοι»).

Το ερώτημα που θέτει ο Πατρέλης τι θα μπορούσαμε να κάνουμε μπροστά στο διαφαινόμενο κίνδυνο δικτατοριας το απάντησαν οι οικοδόμοι με την 24ωρη απεργία, με μπροστάρηδες τους λίγους κομμουνιστές που δρούσαν μέσα από την παράνομη Οργάνωση, με τη μαζική τους συμμετοχή και τον ηρωισμό που έδειξαν στα γεγονότα.

Το απάντησαν όμως με παναττική απεργία και την επόμενη στις 13 Απρίλη όπου κινητοποιήθηκαν 40 χιλιάδες οικοδόμοι, το απάντησαν μια σειρά σωματεία που κήρυξαν στάση εργασίας - συμπαράστασης όπως τσαγκαράδες, τυπογράφοι, εργαζόμενοι στις αστικές συγκοινωνίες ενώ δεκάδες ήταν οι εκδηλώσεις και τα ψηφίσματα διαμαρτυρίας προς την κυβέρνηση, ενώ η τελευταία απεργία του κλάδου του Επισιτισμού ήταν στις 19-4-1967 και ήταν απεργία συμπαράστασης στους οικοδόμους, δηλαδή δυο μέρες πριν την επιβολή της χούντας.

Τα σχέδια της αντίδρασης, όποια και να είναι, μόνο η οργάνωση, η ετοιμότητα, η επίθεση του λαού μπορεί να τα ανατρέψει. Μόνο η εργατική τάξη με προσανατολισμένο ταξικό αγώνα μπορεί να βάλει φρένο σε τέτοιες εξελίξεις. Αυτό είναι και σήμερα επίκαιρο, όπου οι διάφορες σειρήνες του ρεφορμισμού και του οπορτουνισμού καλούν την εργατική τάξη, τα λαϊκά στρώματα να γίνουν νεροκουβαλητές ξένων συμφερόντων, να αποδεχτούν τη μοίρα τους, να θεωρήσουν τον εαυτό τους συνυπεύθυνο της καπιταλιστικής κρίσης, να εναποθέσουν τις ελπίδες τους στην εναλλαγή των κυβερνήσεων, να αρνηθούν την ταξική πάλη, τον αγώνα για ανατροπή της εξουσίας των μονοπωλίων, ν' αποδεχτούν την παντοδυναμία του κεφαλαίου. Δεν υπάρχουν εύκολες και αναίμακτες μάχες. Ο τροχός της ιστορικής εξέλιξης γυρίζει με ταξικούς αγώνες, με σύγκρουση με το κεφάλαιο και τους μηχανισμούς του και όχι με συμβιβασμούς, ηττοπάθεια και ταξική συνεργασία.

Γι' αυτό σήμερα αποκτά ιδιαίτερη σημασία η ανασύνταξη του εργατικού κινήματος, το δυνάμωμα του ΠΑΜΕ, του ταξικού κινήματος, η καταδίκη του κυβερνητικού - εργοδοτικού συνδικαλισμού με όποια προβιά και αν παρουσιάζεται.

Παρακαταθήκη για το εργατικό κίνημα, πηγή έμπνευσης για όσους αγωνίζονται από το ταξικό μετερίζι

Δεν ήταν άγνωστη η δεξιά, η ΕΡΕ και η διορισμένη κυβέρνηση Κανελλόπουλου. Δεν ήταν άγνωστο το μένος τους ενάντια στους εργάτες που πάλευαν. Στη Συντονιστική Επιτροπή συνεκτιμούσαν τον κίνδυνο να χτυπηθεί η απεργία, γι' αυτό άλλωστε είχαν πάρει απόφαση να μη γίνει πορεία, αλλά μια αντιπροσωπεία συνδικαλιστών να επιδώσει το ψήφισμα στο υπουργείο Εργασίας. Αυτός όμως ο διαφαινόμενος κίνδυνος δεν μπορούσε να μπει εμπόδιο στην πραγματοποίηση μιας απεργίας που στην ουσία επιβεβαίωνε το ρόλο του κινήματος και της πρωτοπορίας του σε δύσκολες συνθήκες, μπροστά στον κίνδυνο φασιστικής εκτροπής να μπει το κίνημα στο γύψο, να ανοίξουν οι φυλακές για χιλιάδες αγωνιστές. Η δικαιολογία των ρεφορμιστών ότι η πορεία ειρήνης γι' αυτούς τους λόγους αναβλήθηκε δεν μπορεί να αποτελέσει άλλοθι για όσους έβλεπαν ως πανάκεια τον προεκλογικό αγώνα και μέχρι τις εκλογές σιωπητήριο του κινήματος.

Βεβαίως, το κίνημα δεν ήταν σε θέση να αποτρέψει την εκτροπή, όμως αυτή η απεργία και όσα ακολούθησαν είναι παρακαταθήκη για το εργατικό κίνημα, πηγή έμπνευσης για όσους αγωνίζονται από το ταξικό μετερίζι.

Τη σύγκρουση την προκάλεσε το αστικό κράτος με τους μηχανισμούς του. Ηθελε, πράγματι, να χτυπήσει το πιο δυναμικό τμήμα του κινήματος. Ηθελαν να δείξουν τα δόντια τους, να τρομοκρατήσουν το λαό. Το κίνημα όμως είχε δύο επιλογές ή να γονατίσει ή να σηκώσει ανάστημα, να αναμετρηθεί με τις σκοτεινές δυνάμεις του κεφαλαίου. Δεν είναι τυχαίο ότι το σύνθημα της επίθεσης με το συνθηματικό (ΔΙΑΜΕΛΙΣΜΟΣ) το έδωσε ο ίδιος ο διευθυντής της αστυνομίας Τασιγιώργος, με χτυπήματα στις ομάδες των απεργών που αποχωρούσαν μετά τη συγκέντρωση στο ύψος της Βερανζέρου, της Ακομινάτου - Καρόλου - Αγ. Κωνσταντίνου.

Είναι δείγμα του φόβου τους να επιτεθούν στον κύριο όγκο της συγκέντρωσης. Αλλωστε, είχαν πάρει σκληρό μάθημα στην Αγησιλάου στην απεργία του 1960. Σ' αυτήν τη λυσσαλέα σύγκρουση συνέλαβαν 78 απεργούς και τραυμάτισαν 84. Μα και οι δυνάμεις καταστολής πήραν γερό μάθημα, μόνο στο νοσοκομείο έστειλαν οι οικοδόμοι 51 τραυματίες. Από τους 78 συλληφθέντες συναδέλφους στους 38 απαγγέλθηκαν κατηγορίες για στάση και αντίσταση κατά της αρχής και οι 25 απ' αυτούς κρίθηκαν προφυλακιστέοι.

Ο επίλογος της απεργίας γράφτηκε με την ανακοίνωση της Συντονιστικής Επιτροπής των Οικοδόμων στις 18-4-1967 όπου ξεκαθάριζε: «Οι οικοδόμοι θα μείνουν όπως πάντα, ανυπότακτοι, μαχητικοί, πρωτοπόροι αγωνιστές των ιδανικών της εργατικής τάξης και του εργαζόμενου λαού μας, ακατάβλητοι μαχητές της Δημοκρατίας και της Ειρήνης». Ταυτόχρονα, οι μπετατζήδες της Αθήνας απηύθυναν «θερμή έκκληση προς όλους τους συναδέλφους του κλάδου μας, να σταθούν θερμοί συμπαραστάτες στην προσπάθεια της Διοίκησής μας, για την εκπλήρωση του χρέους μας απέναντι στους συναδέλφους μας τραυματίες, συλληφθέντες και προς τις οικογένειές τους. Καλούμε κάθε συνάδελφο να προσφέρει κάθε δυνατή ηθική και υλική ενίσχυση προς τα θύματα της κυβερνητικής βίας. Γράψτε καινούργια μέλη στο σωματείο μας. Πυκνώστε τις γραμμές των μαχητών του κλάδου μας».

Και οι οικοδόμοι ανταποκρίθηκαν: «Εμείς οι κάτωθι δώδεκα οικοδόμοι αποφασίζουμε», έγραφε η «Αυγή» στις 19.4.1967 «Ετσι αρχίζει το χαρτί. Ενα στρατσόχαρτο από τσιμεντόσακο ίσως, γραμμένο με έντονη μολυβιά, με μαύρο μαρκαδόρο της οργής, που κάνει τα γράμματα σαν χαραγμένα με το νυστέρι... "Αποφασίζουμε και δουλεύουμε υπερωρίες, και όλα τα χρήματα απ' αυτές θα είναι για τους τραυματίες και κρατούμενούς μας συναδέλφους και τις οικογένειές τους.... Αυτό, σαν απάντηση κατά της αιματηρής βίας που ξαμόλησε προχθές η φασιστική κυβέρνηση της ΕΡΕ .... Καλούμε όλους τους ανθρώπους του μόχθου μαζί μας...".

»Δώδεκα άνθρωποι με ένα χαρτί!... Τι βαρύ χρονικό αυτό το μουτζούρικο στράτσο, απ' τον αντίλαλο της ματωμένης βδομάδας! Τι μαρτυρία οργής!... Υπάρχει, όμως, η ανεξάντλητη εφεδρεία. Υπάρχουν αυτοί οι δώδεκα της υπερωρίας. Αυτή η ηρωική άλλη βάρδια, που προχωρεί: "Αποφασίζουμε!" Αθάνατη εργατιά!»¹

^{Παραπομπή:}

1. Από το βιβλίο Πείρα του κινήματος των οικοδόμων στην Ελλάδα.

Του Γιάννη ΠΑΣΟΥΛΑ*
* Ο Γιάννης Πάσουλας είναι μέλος του Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ για την Εργατική, Συνδικαλιστική Δουλειά,συνταξιούχος Οικοδόμος