Η ατομική ιδιοκτησία είναι έννοια νομική, ενώ η προσωπική είναι έννοια πρακτική, ηθική και ταυτόχρονα ψυχολογική. Τα ρούχα μου, για παράδειγμα, κάτω από οποιοδήποτε παραγωγικό σύστημα κι αν παραχθούν, εφόσον τα φορώ είναι προσωπική μου ιδιοκτησία. Όμως, είναι ατομική ιδιοκτησία του παραγωγού ή του εμπόρου όταν βρίσκονται ακόμα στις αποθήκες του παραγωγού ή στις προθήκες του εμπόρου.
Σε τελική ανάλυση όλα τα εμπορεύματα καταλήγουν να είναι προσωπική μας ιδιοκτησία, που δεν υπάρχει περίπτωση να καταργηθεί ποτέ. Όμως, σε μια τέτοια περί ιδιοκτησίας αντίληψη είναι φανερό πως δεν δικαιούμαστε να κατέχουμε ό,τι μας είναι άχρηστο και που ενδεχομένως θα ήταν χρήσιμο σε κάποιον άλλο.
Ο μαρξισμός λοιπόν αντιστρέφει τους όρους ατομικό - προσωπικό και δίνει έμφαση στο προσωπικό. Αλλά για να μπορεί κανείς να έχει προσωπική ιδιοκτησία εύκολα και για να την έχουν όσο το δυνατόν περισσότεροι, πρέπει τα προϊόντα που έτσι κι αλλιώς παράγονται με τρόπο κοινωνικό, αφού στην παραγωγή τους μετέχουν πολλοί, να διανέμονται επίσης με τρόπο κοινωνικό, ελεγχόμενο από το σύνολο της κοινωνίας, δηλαδή το σύνολο των αλληλεξαρτημένων παραγωγών.
Είμαστε αδέρφια όχι μόνο γιατί έχουμε κοινό μακρινό γενάρχη, όπως θέλουν να λεν οι χριστιανοί που ξέχασαν τα κοινωνικά διδάγματα του χριστιανισμού, αλλά διότι η ύπαρξή μας στον κόσμο εξαρτάται χωρίς καμιά αμφιβολία από την ύπαρξη των άλλων ανθρώπων. Συνεπώς δεν μπορώ να εξοντώσω τους άλλους ανθρώπους όχι μόνο γιατί είναι απάνθρωπο ή ανήθικο, αλλά διότι μου χρειάζονται. Ακόμα και για να τους… εκμεταλλεύομαι!
(…) Ίσως κάποτε η κοινωνία συσσωρεύσει τόσο πλούτο, που το εκμεταλλευτικό σύστημα καταρρεύσει από μόνο του. Διότι, ο καβγάς γίνεται πάντα για το πάπλωμα. Κι όταν υπάρχει πάπλωμα να σκεπάζει όλους, ο καβγάς για το πάπλωμα σταματάει.
Ωστόσο, αυτούς τους αυτοματισμούς μόνο να τους ονειρευόμαστε μπορούμε. Η πικρή αλήθεια είναι κρυμμένη αλλού. Στη σπανιότητα των αγαθών και στο πλήθος των ανθρώπων που θα ήθελαν να τα αποχτήσουν.
Υπάρχει λοιπόν εκμετάλλευση διότι υπάρχει σπανιότητα αγαθών. Στις τροφοσυλλεκτικές κοινωνίες, όπου απλώνεις το χέρι και παίρνεις την τροφή από την μάνα φύση που, αυτή, αν γινόταν θα μας θεωρούσε όλους παιδιά της, δεν μπαίνει πρόβλημα εκμετάλλευσης. Διότι εκεί δεν μπαίνει πρόβλημα εργασίας για την παραγωγή καταρχήν της τροφής. Όμως, το αεροπλάνο, το αυτοκίνητο, το δέκτη της τηλεόρασης δεν τα παίρνεις απ΄ευθείας από τη φύση. Αυτά τα πράγματα δεν είναι φυσικά, είναι κοινωνικά προϊόντα. Παρήχθησαν με την εργασία πολλών και όχι μόνο του ιδιοκτήτη των μέσων παραγωγής. Τα παλιά εκμεταλλευτικά συστήματα παραγωγής είχαν ίσως ένα σοβαρό νόημα ύπαρξης μόνο όταν ο καβγάς γινόταν αποκλειστικά για την τροφή, οπότε το ζώο-άνθρωπος θυμόταν τον αρχαίο ζωώδη εαυτό του και ορμούσε όχι μόνο για στην τροφή, αλλά και σ΄αυτούς που την ήθελαν αποκλειστικά δική τους για να κορέσουν αποκλειστικά τη δική τους πείνα. Πράγμα φυσικό, φυσικότατο προκειμένου για ζώα.
Αλλά γιατί να είναι φυσική και η ανάγκη να έχω αυτοκίνητο; Όταν έχω μια τέτοια ανάγκη, αυτή δεν μπορεί παρά να είναι κοινωνική, αφού καθορίζεται από τις ανάγκες που δημιούργησε η κοινωνία μέσα στην πορεία της ανάπτυξής της, πάντα με τη συμμετοχή πολλών και όχι μόνο με τη συμβολή των ιδιοκτητών.
Σίγουρα τα κοινωνικά προβλήματα τα δημιουργεί η σπανιότητα αγαθών. Όμως, μέχρις ότου η κοινωνία φτάσει να παράγει ένα… αεροπλάνο για τον καθένα, όσα αγαθά είναι ακόμα σπάνια πρέπει να μπουν υπό κοινωνικό έλεγχο. Και θα μπουν μόνον όταν όλα τα αγαθά γίνουν ιδιοκτησία ολόκληρης της κοινωνίας. Γιατί ολόκληρη η κοινωνία παίρνει μέρος στην παραγωγή τους, άμεσα είτε έμμεσα.
Βασίλης Ραφαηλίδης, "Καπιταλισμός, η κρυφή γοητεία της Μπουρζουαζίας", κεφ. 2 "Η εκμετάλλευση" σελ. 19-21. Εκδ. του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 2000, 2η έκδοση αναθεωρημένη.....
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου