Κρίσιμο ζήτημα το «από ποιον για ποιον», όπως και το περιεχόμενο, αλλά και ο προσανατολισμός της λαϊκής πάλης
Το τελευταίο χρονικό διάστημα, η λέξη «αναδιάρθρωση» έχει μπει στο καθημερινό πολιτικό λεξιλόγιο, αναπαράγεται συνεχώς από τα ΜΜΕ και συνδέεται με την υπόθεση του κρατικού χρέους. Γύρω από την αναδιάρθρωση του κρατικού χρέους πλέκονται διάφορα σενάρια για την οικονομία και τις συνέπειες που θα έχει σ' αυτήν η αναδιάρθρωση. Είναι δε τόσο συχνή και επαναλαμβανόμενη αυτή η προπαγάνδα που δημιουργεί στις λαϊκές δυνάμεις δέος ή πιο σωστά καλλιεργεί μαζικά την ψυχολογία του φόβου των ανθρώπων μπροστά στο άγνωστο.
Και αυτό γιατί η αναδιάρθρωση του κρατικού χρέους συνδέεται με τη λεγόμενη χρεοκοπία της οικονομίας της χώρας, επομένως και τις άγνωστες αρνητικές, για τη ζωή της λαϊκής οικογένειας, συνέπειες ως συνέχεια των σκληρών αρνητικών συνεπειών που βιώνει ήδη με την πορεία πτώχευσης του λαού.
Ορισμένα βασικά ζητήματα
Χρειάζεται εδώ, πριν μπούμε στην εξήγηση του τι σημαίνει αναδιάρθρωση του κρατικού χρέους, να δώσουμε ορισμένες αναγκαίες διευκρινίσεις σε ζητήματα, τα οποία πρέπει να γνωρίζουν οι λαϊκοί άνθρωποι και τα οποία αποτελούν το πλαίσιο, μέσα στο οποίο θα γίνει η αναδιάρθρωση του χρέους, γιατί έχει βαθύ ταξικό περιεχόμενο, όπως βεβαίως και το ίδιο το κρατικό χρέος.
Όταν η αστική πολιτική και η προπαγάνδα μιλούν για οικονομία, εμείς πρέπει να ξέρουμε ότι η οικονομία δεν είναι ταξικά ουδέτερη. Η οικονομία είναι καπιταλιστική. Είναι οικονομία για τα συμφέροντα των μεγαλοεπιχειρηματιών και όχι για τα συμφέροντα των εργατών, των φτωχών λαϊκών στρωμάτων. Μπορεί να μιλούν όλοι για τις συνέπειες στην οικονομία γενικά, αλλά εμείς πρέπει να ξέρουμε ότι μιλούν για συνέπειες στην καπιταλιστική οικονομία. Μπορεί ακόμη να φαίνεται ότι συνδέεται και η ζωή των εργαζομένων με την καπιταλιστική οικονομία και έτσι είναι. Αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι και όταν βρισκόταν σε ανάπτυξη, η ζωή των εργαζομένων συνεχώς χειροτέρευε και τώρα στην κρίση χειροτερεύει πιο γοργά.
Γι' αυτό, δεν είναι σωστό οι εργαζόμενοι να σκέφτονται και να δέχονται ως φυσικό φαινόμενο την ιδιοκτησία των επιχειρηματιών, την εξάρτησή τους απ' αυτούς, που αν πάνε καλά οι δουλειές τους θα ζουν καλά και οι εργαζόμενοι. Είναι απάτη. Δεν πρέπει να αποδεχτούν την πολιτική που πασχίζει να σώσει τους επιχειρηματίες από την κρίση, απειλώντας τους εργαζόμενους να δεχτούν τη βαρβαρότητα των αντεργατικών αναδιαρθρώσεων σε βάρος τους για να σωθεί η χώρα.
Αυτό πασχίζει να κάνει η αστική προπαγάνδα. Με την καπιταλιστική οικονομία συνδέονται πρώτα απ' όλα τα συμφέροντα και τα κέρδη των μεγαλοεπιχειρηματιών. Τα οποία βγαίνουν από τη δουλειά των εργαζομένων. Επομένως, με τα αντιλαϊκά μέτρα τους επιχειρηματίες ενισχύουν, αυτούς θέλουν να σώσουν από την κρίση. Ο λαός, καταλαβαίνοντας ότι τον χρεοκοπούν, πρέπει να σκέφτεται και να συνειδητοποιεί ότι μπορεί να υπάρχει οικονομία και χωρίς τους επιχειρηματίες, χωρίς την ιδιοκτησία τους, η ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής να ανήκει στο λαό.
Ταυτόχρονα, οι εργαζόμενοι όταν ακούν για κρατικό χρέος, για χρέη της χώρας, να μην ταυτίζουν αυτήν την πραγματικότητα με την όποια προσωπική τους εμπειρία για τα δικά τους χρέη, που τα δημιούργησαν επειδή ακριβώς το εισόδημα από τη δουλειά τους στην καπιταλιστική οικονομία δε φτάνει για να ζουν καλά και δανείζονται σε μια δύσκολη στιγμή, είτε για να σπουδάσουν τα παιδιά, είτε γιατί τους έτυχε ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, ή ακόμη και για να πάρουν ένα σπίτι, προσδοκώντας με ένα μέρος του πενιχρού τους εισοδήματος και ξεπληρώσουν κάποτε το χρέος.
Το κρατικό χρέος δημιουργείται, γιατί οι κυβερνήσεις εισπράττουν λιγότερα και ξοδεύουν περισσότερα όχι όμως γιατί η λαϊκή φορολογία είναι χαμηλή και οι κρατικές παροχές στο λαό μεγάλες. Το αντίστροφο ισχύει. Οι φοροαπαλλαγές του κεφαλαίου είναι τεράστιες, άρα τα έσοδα λίγα, το κράτος δε δίνει τις παροχές σε Υγεία, Πρόνοια, Παιδεία, Αθλητισμό κ.λπ. που έχει ανάγκη η λαϊκή οικογένεια.
Ταυτόχρονα, είναι τεράστιοι οι στρατιωτικοί εξοπλισμοί για τους πολέμους του ΝΑΤΟ, είναι τεράστια τα ποσά από το κρατικό χρήμα που δίνονται πολύμορφα ως κίνητρα στους μονοπωλιακούς ομίλους, προκειμένου να κάνουν επενδύσεις.
Δίνονται, επίσης, ως κεφάλαιο, όπως π.χ. για την κατασκευή υποδομών που βεβαίως τις εκμεταλλεύονται και κερδίζουν (αεροδρόμια, λιμάνια, Αττική Οδός, εθνικές οδοί κ.λπ.). Το κράτος χαρίζει λεφτά στους επιχειρηματίες από τα κρατικά ταμεία. Επομένως, και το κρατικό χρέος έχει ταξικό, υπέρ του κεφαλαίου και σε βάρος του λαού, περιεχόμενο.
Να γιατί ο λαός δε χρωστά στο κράτος, αλλά του χρωστά το κράτος. Επομένως, και τα ερωτήματα περί στάσης πληρωμών (π.χ. συντάξεων, μισθών στο Δημόσιο κ.λπ.), πρέπει να απαντηθούν από τους εργαζόμενους, το λαό με συνειδητή πάλη για να πληρώσουν οι επιχειρηματίες που τσέπωσαν το κρατικό χρήμα. Και επειδή η κυβέρνηση, το κράτος δεν πρόκειται να το κάνουν, αυτός ο αγώνας πρέπει να συνδέεται με την πολιτική πάλη για ανατροπή της εξουσίας τους.
Τι κρύβεται πίσω από την αναδιάρθρωση
Ας έρθουμε τώρα στην αναδιάρθρωση. Το κράτος δανείζεται από τις τράπεζες, ντόπιες και άλλων κρατών, για να καλύψει τα ελλείμματα του προϋπολογισμού του. Μπορεί να δανείζεται επίσης και από διεθνείς ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, όπως π.χ. το ΔΝΤ.
Ο δανεισμός σημαίνει ότι θα πληρώσει και τόκους, επομένως το κρατικό χρέος μεγαλώνει, η αποπληρωμή του περιλαμβάνει και τους τόκους. Τα κράτη δανείζονται εκδίδοντας ομόλογα, που αγοράζουν οι τράπεζες δίνοντας χρήματα, τα οποία θα πάρουν πίσω από το κράτος, μαζί με τους τόκους, όταν λήγουν τα ομόλογα, δηλαδή, όταν έρθει η ώρα της αποπληρωμής τους.
Αναδιάρθρωση του κρατικού χρέους σημαίνει αλλαγή του τρόπου αποπληρωμής του από το κράτος που χρωστά, εφόσον βεβαίως συμφωνήσουν οι δανειστές, δηλαδή οι τράπεζες. Αυτή η αλλαγή σημαίνει νέα συμφωνία για τον τρόπο αποπληρωμής. Που κρίνεται αναγκαία, επειδή το κράτος που χρωστά δεν έχει τη δυνατότητα να πληρώνει με βάση την παλιά συμφωνία, δυσκολεύεται να το κάνει ή δεν μπορεί καθόλου να το κάνει. Επομένως, η συζήτηση περί «αναδιάρθρωσης» είναι συζήτηση για αλλαγή του τρόπου και των όρων αποπληρωμής του κρατικού χρέους από το κράτος που χρωστά. Στον τρόπο και τους όρους αποπληρωμής του χρέους γίνεται η συζήτηση.
Αυτό, όμως, δεν αρκεί, προκειμένου να εξηγήσει όλα όσα λέγονται. Η αποπληρωμή του κρατικού χρέους συνδέεται με την οικονομική κρίση του καπιταλισμού. Συνδέεται, επίσης, με τη συμμετοχή της Ελλάδας στην ΕΕ και το γεγονός ότι το κρατικό χρέος της Ελλάδας το διαχειρίζονται και τράπεζες κρατών - μελών της ΕΕ, στα οποία επίσης υπάρχει οικονομική κρίση.
Άρα, όλο το ζήτημα του τρόπου και των όρων αποπληρωμής του κρατικού χρέους της Ελλάδας, πρέπει να το προσεγγίζουμε μέσα στο παραπάνω πλαίσιο. Με πρωταρχικό την οικονομική κρίση του καπιταλισμού. Γιατί, όμως, με πρωταρχικό την οικονομική κρίση; Γιατί στις συνθήκες κρίσης, οι δανειζόμενοι από τις τράπεζες, που, εκτός από τα κράτη, είναι οι μεγάλοι μονοπωλιακοί όμιλοι που δανείζονται επίσης μεγάλα ποσά ως κεφάλαιο, για να διευρύνουν την παραγωγή τους, αδυνατούν να ανταποκριθούν στην αποπληρωμή των δανείων τους. Όπως, επίσης, αδυνατούν να αποπληρώνουν δάνεια και τα λαϊκά νοικοκυριά που αναγκάστηκαν να δανειστούν.
Η αδυναμία αποπληρωμής ιδιωτικών δανείων των μεγάλων καπιταλιστικών ομίλων, κάποιοι από τους οποίους μπορεί και να καταστραφούν, άρα να μην τα αποπληρώσουν ποτέ, σημαίνει ότι οι τράπεζες χάνουν μέρος του κεφαλαίου τους. Οι τράπεζες, λοιπόν, έχουν δυσκολίες με την κρίση και κινδύνους καταστροφής ενός μέρους του κεφαλαίου τους. Οι ίδιοι κίνδυνοι ισχύουν και με τα κρατικά ομόλογα, όταν ένα κράτος δεν μπορεί να τα αποπληρώσει. Να γιατί η αναδιάρθρωση συνδέεται με την κρίση.
Η υποτίμηση, δηλαδή η καταστροφή μέρους του κεφαλαίου των τραπεζών, σε συνδυασμό με την έξοδο χρημάτων διαφόρων καπιταλιστών από τις τράπεζες στο εξωτερικό, δημιουργεί πρόβλημα στη ρευστότητα των τραπεζών και δυσκολίες στη δανειοδότηση από τις τράπεζες επενδύσεων, επομένως δυσκολίες να ξαναρχίσει η διευρυμένη αναπαραγωγή, (βλέπε άρθρο «Η κρίση και η αναδιάρθρωση», «Ρ» 23/4/2011), δηλαδή να γίνουν επενδύσεις και να αρχίσει η έξοδος από την κρίση. Ταυτόχρονα, οι τράπεζες ανήκουν σε μονοπωλιακούς ομίλους με άλλες δραστηριότητες, βιομηχανικές, εμπορικές κ.λπ.
Η αναδιάρθρωση, δηλαδή η απαξίωση ή υποτίμηση ή καταστροφή (όποια ορολογία και αν χρησιμοποιείται το ίδιο σημαίνει) μέρους του κεφαλαίου τους, θα έχει αρνητικές επιπτώσεις συνολικά στο κεφάλαιο αυτών των ομίλων. Αυτές είναι οι αντιφάσεις τους, αντικειμενικές, που αναδεικνύουν και τις δυσκολίες τους.
Οι βιομήχανοι, επίσης, λένε πως ευθύνονται οι τράπεζες που δε δανειοδοτούν για επενδύσεις και η κυβέρνηση που ενισχύει τις τράπεζες, αντί τους βιομήχανους, αν και σε περίοδο κρίσης δεν κάνουν επενδύσεις. Εδώ, επίσης, εκφράζονται αντιθέσεις ανάμεσα σε διαφορετικά τμήματα του κεφαλαίου. Αλλά οι τράπεζες είναι η καρδιά της καπιταλιστικής οικονομίας, γι' αυτό τις ενισχύουν.
Τι περιλαμβάνει
Η συζήτηση περί αναδιάρθρωσης του χρέους περιλαμβάνει την επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής, τα νέα επιτόκια. Αλλά η αναδιάρθρωση συνδέεται, επίσης, με την αποφυγή χρεοκοπίας, λόγω αδυναμίας αποπληρωμής του χρέους. Έτσι, συνδέεται και με τη μείωση του χρέους, δηλαδή το λεγόμενο κούρεμα. Ιδιαίτερα για το τελευταίο, πρέπει να συμφωνήσουν οι τράπεζες που διαχειρίζονται ελληνικά κρατικά ομόλογα, δηλαδή να χάσουν μέρος του κεφαλαίου τους. Να γιατί επίσης αυτή η υπόθεση ενδιαφέρει και την ΕΕ. Τράπεζες κρατών - μελών της θα χάσουν από την αναδιάρθρωση, όπως επίσης και ελληνικές τράπεζες.
Σ' αυτήν τη συζήτηση περιλαμβάνεται και το δίλημμα περί αναδιάρθρωσης εδώ και τώρα, άμεσα δηλαδή, ή αργότερα, το 2013. Οι τραπεζίτες, με επικεφαλής τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας θεωρούν καταστροφή της καπιταλιστικής οικονομίας την αναδιάρθρωση γενικά αλλά και την αναδιάρθρωση εδώ και τώρα. Άλλοι τη θεωρούν αναγκαία, αλλά τη μεταθέτουν για αργότερα, το 2013, όταν θα λειτουργεί ο ευρωενωσιακός μηχανισμός διαχείρισης κρατικών χρεών.
Όσοι μιλούν για αναδιάρθρωση, και μάλιστα εδώ και τώρα, θεωρούν ότι μέρος των κρατικών χρημάτων που τώρα όλα πάνε για την αποπληρωμή του χρέους, επειδή θα επιμηκυνθεί η αποπληρωμή του, θα μένει στα κρατικά ταμεία. Έτσι, θα δίνεται χρήμα από τα κρατικά ταμεία στους καπιταλιστές για επενδύσεις και θα έρθει, λένε, η ανάκαμψη της καπιταλιστικής οικονομίας.
Επομένως, αντικειμενικά η συζήτηση περί αναδιάρθρωσης του χρέους συνδέεται και με την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης ή πιο σωστά μέσω της αναδιάρθρωσης θα φροντίσουν για ελεγχόμενη καταστροφή μέρους του κεφαλαίου, η οποία θα εμφανίζεται ως ελεγχόμενη χρεοκοπία, αλλά ουσιαστικά θα είναι πολιτική συμβολής στο ξεπέρασμα της κρίσης σε όφελος του κεφαλαίου, αφού θα γίνει με τη μείωση της αξίας των κρατικών ομολόγων που αντιπροσωπεύουν μέρος του κρατικού χρέους, αλλά αυτό για τις τράπεζες είναι κεφάλαιο, επομένως θα γίνει καταστροφή μέρους του κεφαλαίου.
Εδώ υπάρχουν, αντιθέσεις, ανταγωνισμοί, ανάμεσα σε κράτη - μέλη της ΕΕ για το ποιες τράπεζες, ποιου κράτους θα χάσουν λιγότερο ή περισσότερο, τι επίδραση θα ασκήσει στο ευρώ (πόσο θα υποτιμηθεί και ποια η σχέση του με άλλα νομίσματα στη διεθνή αγορά), γεγονός επίσης που οξύνει αντιθέσεις, ανάμεσα σε διαφορετικά τμήματα του κεφαλαίου.
Για παράδειγμα, η υποτίμηση του ευρώ διευκολύνει τις εξαγωγές, αλλά αυξάνει τις πληρωμές για εισαγωγές, ενώ συνολικά υποτιμά την αξία των κεφαλαίων, δηλαδή καταστρέφεται μέρος τους.
Ποιος χρεοκοπεί και η διέξοδος
Το μεγαλύτερο μέρος, βεβαίως, της χασούρας του κεφαλαίου φροντίζουν οι κυβερνήσεις να αντισταθμίζεται με την πολιτική που εφαρμόζουν, πολιτική ενίσχυσης του κεφαλαίου συνολικά (π.χ. ενισχύουν τις τράπεζες, εφαρμόζουν αντεργατικές αναδιαρθρώσεις που μειώνουν την τιμή της εργατικής δύναμης, άρα αντισταθμίζουν μέρος της χασούρας κερδών λόγω κρίσης, καταστρέφοντας εργατική δύναμη, με την ανεργία, τη δραστική μείωση μισθών, την πληρωμή των εργοδοτικών εισφορών, κ.λπ.), με τις ιδιωτικοποιήσεις επιχειρήσεων και γης κρατικής ιδιοκτησίας, για να βρουν διέξοδο να επενδύσουν τα αδιάθετα υπερσυσσωρευμένα κεφάλαια.
Έτσι, συμβάλλουν ώστε η καταστροφή ενός τμήματός του λόγω κρίσης να είναι η μικρότερη δυνατή, δηλαδή ενισχύουν το κεφάλαιο, συμβάλλοντας στις λιγότερες δυνατές απώλειες από την αναγκαστική, αντικειμενική καταστροφή του, αφού το ξεπέρασμα της κρίσης σε όφελος του κεφαλαίου προϋποθέτει καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων.
Η συζήτηση για αναδιάρθρωση ή όχι του κρατικού χρέους, αν πρέπει να γίνει τώρα ή το 2013, είναι εντελώς ξένη και αντίθετη με τα λαϊκά συμφέροντα. Αποκαλύπτει ότι τα περιθώρια του καπιταλισμού να πετύχει μια σχετικά ελεγχόμενη και ανώδυνη - για το σύστημα - διέξοδο από την κρίση είναι πολύ πιο στενά σε σύγκριση με το παρελθόν. Με την ελεγχόμενη καταστροφή κεφαλαίου (ελεγχόμενη χρεοκοπία τη λένε), ελπίζουν οι συνέπειες για τους καπιταλιστές να είναι όσο γίνεται λιγότερες. Αν δεν το κάνουν ελεγχόμενα, η καταστροφή κεφαλαίου ίσως έχει απρόβλεπτες συνέπειες σε βάρος του κεφαλαίου συνολικά, της εξουσίας του. Αλλά και αν ακόμα συμφωνηθεί μια παρέμβαση στον κύκλο της κρίσης στην Ευρωζώνη, οι αντιθέσεις μεταξύ τους θα γίνονται όλο και πιο μεγάλες, άρα και πιο επικίνδυνες για τους λαούς.
Το ΚΚΕ έχει καλέσει το λαό να γυρίσει την πλάτη σ' αυτό το κάλπικο, για τον ίδιο και τα συμφέροντά του, ενδοαστικό δίλημμα, αφού χρεοκοπεί ο ίδιος, είτε γίνει αναδιάρθρωση είτε όχι.
Για όλ' αυτά, οι εργαζόμενοι, ο λαός, όχι μόνο δεν πρέπει να δίνει δεκάρα, αλλά διεκδικώντας την ικανοποίηση όλων των αναγκών του με ανάλογους στόχους πάλης ενάντια στο κεφάλαιο συνολικά, να μην αναγνωρίσει το κρατικό χρέος, να μη δεχτεί να γίνει ο ίδιος θύμα της αποπληρωμής του, να ανεβάζει τον αγώνα του στο επίπεδο της πολιτικής πάλης για διέξοδο από την κρίση σε όφελός του. Να οξύνει, δηλαδή, με τον αγώνα του την κρίση, να τσακίσει κάθε σενάριο μασκαρέματος του αστικού πολιτικού συστήματος, να το δυσκολέψει τόσο, ώστε να το ανατρέψει, ανατρέποντας την εξουσία του κεφαλαίου, κοινωνικοποιώντας τα μέσα παραγωγής, αφαιρώντας την ιδιοκτησία τους από τους καπιταλιστές, για να οικοδομήσει τη σοσιαλιστική κοινωνία και οικονομία, που η ανάπτυξη θα γίνεται σε όφελός του και χωρίς οικονομικές κρίσεις. Ζήτημα που επίσης συνδέεται με την αποδέσμευση από την ΕΕ.
του Στέφανου Κρητικού
..
