Οι βασικές εξελίξεις στον τραπεζικό τομέα την περίοδο της κρίσης

Επιταχύνθηκαν η συγκέντρωση και η συγκεντροποίηση. Το μάρμαρο πλήρωσαν εργαζόμενοι και λαός.

Οι εξαγορές και οι συγχωνεύσεις στον τραπεζικό τομέα, κατέληξαν στη δημιουργία τεσσάρων ισχυρών «συστημικών» τραπεζικών ομίλων

Η καπιταλιστική κρίση επιτάχυνε την τάση συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης στον τραπεζικό κλάδο, διαδικασία που συνοδεύτηκε από τη μείωση του προσωπικού και την αλλαγή προς το χειρότερο των εργασιακών σχέσεων.

 

Το 2008 το μερίδιο των πέντε μεγαλύτερων τραπεζικών ομίλων στις συνολικές καταθέσεις ήταν 80,1%, ενώ οι τρεις μεγαλύτερες τράπεζες έλεγχαν το 57,1% των συνολικών καταθέσεων. Το 2011 το μερίδιο αυτό έφθασε το 91,3% με τις τρεις μεγαλύτερες να ελέγχουν το 71,5%. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία για το εννιάμηνο του 2014, το μερίδιο αυτό διαμορφώθηκε στο 98,6% με τις τρεις μεγαλύτερες να ελέγχουν 76,8%.

Αντίστοιχα, το 2008 το 73,7% του συνολικού δανεισμού προερχόταν από τις πέντε μεγαλύτερες τράπεζες, ενώ οι τρεις μεγαλύτερες έλεγχαν το 54% του συνολικού τραπεζικού δανεισμού. Το 2011 το μερίδιο αυτό έφθασε το 92% με τις τρεις μεγαλύτερες να ελέγχουν το 71,4% και στην αντίστοιχη περίοδο του 2014 έφθασε 99,2% με τις τρεις μεγαλύτερες να ελέγχουν το 77,6%.

Αναφορικά με τις συγχωνεύσεις, τη δεκαετία 2000 - 2010, ο αριθμός των τραπεζικών ιδρυμάτων παρέμεινε περίπου σταθερός, με μικρές διακυμάνσεις γύρω από τις 65 τράπεζες. Ο προηγούμενος μεγάλος γύρος ιδιωτικοποιήσεων, εξαγορών και συγχωνεύσεων στον τραπεζικό τομέα στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990, με αποτέλεσμα στις αρχές του 2000 η τραπεζική αγορά να έχει φτάσει να κυριαρχείται από πέντε μεγάλους τραπεζικούς ομίλους.

Σχετικά με το ζήτημα αυτό, χαρακτηριστικά της πορείας του κλάδου είναι τα στοιχεία της Ενωσης Ελληνικών Τραπεζών. Σύμφωνα με αυτά:

Υπήρχαν 65 τράπεζες το 2008, 21 τράπεζες το 2011(!) και μόνο μόλις 13 τράπεζες το 2013. Με άλλα λόγια, τα τραπεζικά ιδρύματα μειώθηκαν 80% την περίοδο 2008-2013. Πορεία μείωσης ακολούθησε ο αριθμός καταστημάτων που διαθέτουν οι τράπεζες. Το 2008 τα καταστήματα έφθαναν το 4.154, το 2011 τα 3.567 και το 2013 ήταν 2.886. Μείωση 30,5%!

Οι τέσσερις «συστημικοί» όμιλοι

Σήμερα, μετά την περίοδο 2012-2013 όπου ολοκληρώθηκε σε μεγάλο βαθμό η διαδικασία εξαγορών, την αγορά ελέγχουν ουσιαστικά τέσσερις μεγάλες τράπεζες.

Η Alpha Bank εξαγόρασε την Εμπορική Τράπεζα. Η Τράπεζα Πειραιώς τις τράπεζες Γενική, Millenium, Αγροτική, υποκαταστήματα κυπριακών τραπεζών (Κύπρου, Λαϊκή, Ελληνική). Η Eurobank εξαγόρασε το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, την Proton Bank και η Εθνική Τράπεζα την FBB και απορρόφησε τις καταθέσεις των συνεταιριστικών τραπεζών Λαμίας, Αχαΐας και Λέσβου.

Οι τέσσερις αυτές τράπεζες, που κρίθηκαν ως «συστημικές», πρακτικά ανακεφαλαιοποιήθηκαν με κρατικό (ευρωπαϊκό) χρήμα, ενώ οι «μη συστημικές» θα έπρεπε ν' ανακεφαλαιοποιηθούν με ιδιωτικά κεφάλαια. Καθώς δε βρέθηκαν τ' αναγκαία κεφάλαια για την ανακεφαλαιοποίηση των μικρών και μεσαίων τραπεζών, οι τράπεζες αυτές εξαγοράστηκαν από τις μεγάλες «συστημικές» τράπεζες.

Οι εξαγορές των τραπεζών είχαν ιδιαίτερα θετικό αποτέλεσμα στους ισολογισμούς των μεγάλων «συστημικών» τραπεζών, τόσο από πλευράς όγκου ενεργητικού, δανείων και καταθέσεων, όσο και από πλευράς δεικτών τραπεζικής ευρωστίας. Για παράδειγμα, ο λόγος δανείων προς καταθέσεις των «συστημικών» τραπεζών βελτιώθηκε σημαντικά με την απορρόφηση των μικρότερων τραπεζικών ιδρυμάτων.

Ο γύρος συγχωνεύσεων μικρών και μεσαίων ελληνικών τραπεζών ήταν αποτέλεσμα της κρίσης και της ανάγκης εξεύρεσης νέων κεφαλαίων για αντιμετώπιση των συνεπειών της. Από την άλλη, βέβαια, η διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών επέτρεψε την κρατική ανακεφαλαιοποίηση μόνο των μεγάλων «συστημικών» τραπεζών.

Ποιοι πλήρωσαν την ανακεφαλαιοποίηση;

Θα πρέπει ακόμα να υπογραμμιστεί το εξής: Η ανακεφαλαιοποίηση, όπως ήδη σημειώσαμε, έγινε με κρατικό χρήμα, πηγή του οποίου είναι τα λαϊκά εισοδήματα. Ουσιαστικά τα τελευταία χρόνια γίναμε μάρτυρες μια τεράστιας «νόμιμης» ληστείας των εργατικών και λαϊκών εισοδημάτων, προς όφελος του κεφαλαίου συνολικά.

Η διαδικασία αυτή εξοργίζει ακόμα περισσότερο, αν αναλογιστεί κανείς ότι παράλληλα με τη ληστεία, έρχονται οι τράπεζες να εκβιάσουν τις εργατικές και λαϊκές οικογένειες για την αποπληρωμή των δανείων τους ή να εκμεταλλευτούν τις μικροκαταθέσεις τους -που όλες μαζί αποτελούν σημαντική πηγή χρηματοδότησης του κεφαλαίου- με σχεδόν μηδενικά επιτόκια.

Αρνητικές ήταν και οι συνέπειες των εξελίξεων αυτών και για το προσωπικό των τραπεζών. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, το προσωπικό των τραπεζών έφθανε το 2008 τους 68.659 εργαζόμενους. Το 2011 έφθασε τους 56.119 εργαζόμενους και το 2013 μειώθηκε ακόμα περισσότερο φθάνοντας τους 50.167 εργαζόμενους. Μείωση σχεδόν 27% που μεταξύ άλλων οδήγησε στην εντατικοποίησης της εργασίας.

Τα στοιχεία αυτά διαψεύδουν πανηγυρικά την πλειοψηφία της ΟΤΟΕ (ΠΑΣΚΕ - ΔΑΚΕ και οι λεγόμενοι «εργοδοτικοί» συνδικαλιστές), η οποία το Μάη του 2013 δέχθηκε να υπογράψει ΣΣΕ μείωσης των μισθών και διεύρυνσης του ωραρίου, με το πρόσχημα της διασφάλισης των θέσεων εργασίας! Η ΣΣΕ αυτή ισχύει μέχρι και το τέλος του 2015 και μείωσε 6% τα μισθολογικά κλιμάκια, κατάργησε το επίδομα ισολογισμού και διεύρυνε το ωράριο στις κεντρικές υπηρεσίες.

Χρήστος ΜΑΝΤΑΛΟΒΑΣ