«Πόλεμος πολιτισμών» ή ιμπεριαλιστικό σφαγείο; (Του Νίκου Ζαρταμόπουλου)

Κάθε φορά που ένα φριχτό μακελειό -σαν αυτό που μάτωσε το Παρίσι- χτυπά μια προηγμένη καπιταλιστική χώρα (γιατί σε άλλα σημεία του πλανήτη τέτοιες ανθρωποσφαγές είναι καθημερινές) στη «δημόσια συζήτηση» επανέρχονται τα ονόματα των Φουκουγιάμα και Χάντιγκτον. Πολλοί, δικαίως, δεν θα τους θυμούνται, δεν ήταν δα και τίποτα σπουδαίοι στοχαστές, απλά δυο καθηγητάδες ενταγμένοι στις νεοσυντηρητικές αμερικάνικες «δεξαμενές σκέψης». Η εφήμερη δόξα τους στις αρχές της δεκαετίας του ’90, οφειλόταν στην ευφορία από την καπιταλιστική παλινόρθωση. 

Ο Φουκουγιάμα, προέβλεπε μετά την οριστική –όπως πίστευε- ήττα του μισητού αντιπάλου, του κομμουνισμού, ένα «τέλος της ιστορίας». Η φιλελεύθερη δημοκρατία και ο καπιταλισμός της αγοράς θα εξαπλώνονταν παγκόσμια κι αυτό ήταν το ανώτατο σημείο της κοινωνικής εξέλιξης, οπότε αργά ή γρήγορα θα έμπαινε ένα τέλος στις συγκρούσεις που καθόριζαν πάντα τη μοίρα του πλανήτη.

Ο Χάντιγκτον -μυστικοσύμβουλος και εμπνευστής της φονικής έξαρσης του νοτιοαφρικάνικου απαρτχάιντ τη δεκαετία του ΄80- σαν πιο «μπαρουτοκαπνισμένος» γνώριζε ότι ο ιμπεριαλισμός δεν θα σταματούσε να γεννά συγκρούσεις. Προέβλεψε ότι αυτές θα ήταν «συγκρούσεις πολιτισμών», δηλαδή θα καθορίζονται πλέον από τις ασυμφιλίωτες διαφορές ανάμεσα στις ομάδες «πολιτισμών» του πλανήτη (που τις έβγαζε μάλιστα 8 στο μέτρημα…), με σημαντικότερη τη σύγκρουση ανάμεσα στη «Δύση» και στο «Ισλάμ».

Και οι δυο θεωρίες χρησιμοποιήθηκαν για να δικαιολογήσουν τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις που ακολούθησαν, με διαφορετικό τρόπο η καθεμιά: η θεωρία του τέλους της ιστορίας -καθότι άχρηστη για την ανάλυση της πραγματικότητας-ήταν περισσότερο η «ρεκλάμα» της υπόθεσης, μαζί με την «πολυπολιτισμικότητα» (το αντίθετο ας πούμε της θεωρίας του Χάντιγκτον). Όμως στους κύκλους των αρχουσών τάξεων όπου γης, η θεωρία της «σύγκρουσης των πολιτισμών» κέρδιζε σταδιακά ολοένα και περισσότερους «πραγματιστές», ειδικά μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 που φάνταζε σαν «δικαίωσή» της.


     Αλλά τι το «πραγματιστικό» έχει αυτή η θεωρία; Όχι φυσικά ότι οι διαφορετικοί «πολιτισμοί» αναγκαία συγκρούονται ή ότι υπάρχουν λαοί «φύσει οπισθοδρομικοί». Ούτε ότι ο μονοπωλιακός καπιταλισμός δεν συμβιβάζεται με κάποιες κουλτούρες… Η ιστορία έχει αποδείξει ότι είναι συμβατός με όλες τις «κουλτούρες» φτάνει να διασφαλίζονται δύο στοιχεία: η εξουσία των αστών και τα μονοπωλιακά υπερκέρδη. Στη «δημοκρατία» και στις «ελευθερίες», εκεί ναι, μπορεί να κάνει όσο «σκόντο» χρειαστεί.

Η θεωρία του Χάντιγκτον βασίζεται σε κάποια άλλα «πραγματικά» δεδομένα:

Πρώτον, είναι μόνιμη ανάγκη της αστικής ιδεολογίας να συνταυτίζει το πολιτικό με το πολιτισμικό στοιχείο (να ταυτίζει δηλαδή την εξουσία, το κράτος, τους εκάστοτε ιμπεριαλιστικούς συνασπισμούς των αστών με τα στοιχεία που έχει ιστορικά γεννήσει η ανθρώπινη δημιουργικότητα, την κουλτούρα, τις ιδέες κτλ. επιλέγοντας και παρερμηνεύοντάς τα κατάλληλα). Όλες οι μερίδες αστών πάντα και παντού εμφανίζονται σαν υπερασπιστές ιδεών, αξιών, πολιτισμών και άλλων ηχηρών προκαλυμμάτων της εκμετάλλευσης των λαών.

Δεύτερον, το παραμύθι ότι ο καπιταλισμός ταυτίζεται με ένα ανώτερο πολιτιστικό πρότυπο κοινωνικής προόδου που ακούει στο όνομα «Δύση» είχε αναπτυχθεί πρώτα κατά τη διάρκεια της αποικιοκρατίας για να δικαιολογήσει την υποταγή των «απολίτιστων» λαών και κατόπιν χρησιμοποιήθηκε στον αγώνα ενάντια στην ΕΣΣΔ και τον σοσιαλισμό. Για να διαιωνιστεί χρειάζεται πάντα ένας απειλητικός «εχθρός» του «δυτικού πολιτισμού».

Τρίτον, σε όλη την ψυχροπολεμική περίοδο οι «πολιτισμένοι» ιμπεριαλιστές, αξιοποίησαν παντού και αδίστακτα κάθε διαθέσιμη αντιδραστική και σκοταδιστική δύναμη στις αντισοβιετικές και αντικομμουνιστικές τους εκστρατείες. Ειδικά στις μουσουλμανικές χώρες, σε Αφρική και Ασία, σε συνεργασία με τις ντόπιες αστικές τάξεις, κατέπνιγαν συστηματικά επί δεκαετίες κάθε προοδευτική τάση χρησιμοποιώντας τις πιο μεσαιωνικές μορφές του Ισλάμ (με επίκεντρα τη Σαουδική Αραβία για τον σουνιτικό και τους μουλάδες του Ιράν για τον σιιτικό κόσμο). Αυτό είχε ήδη είχε κάνει τον φονταμενταλισμό ισχυρό όπλο που εύκολα «ξέφευγε» και περνούσε στα χέρια των μουσουλμανικών αστικών τάξεων όταν ήθελαν να παζαρέψουν τη θέση τους στο ιμπεριαλιστικό σύστημα με τις μεγάλες δυνάμεις. Ήδη υπήρχε άλλωστε το παράδειγμα του Ιράν.

Η «προφητεία» του Χάντιγκτον «αυτοεκπληρώθηκε» λοιπόν, αλλά με τρόπο που αποκαλύπτει το ψεύδος της. Βασιζόμενη σε υπαρκτά ιδεολογικά παραπροϊόντα του ιμπεριαλισμού, συσκότιζε τη φύση των ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων. Σε έναν κόσμο καπιταλιστικής κρίσης όπου μαίνεται ο πιο άγριος ανταγωνισμός ανάμεσα σε αστικές τάξεις και μονοπωλιακές μερίδες και η ωμότερη επίθεση στην εργατική τάξη και στους λαούς, είναι γελοίο να λέγεται ότι η σύγκρουση της εποχής μας είναι ανάμεσα στη «Δύση» και στο «Ισλάμ».

Από τη μια η υποτιθέμενη «Δύση», ούτε «ενιαίος κόσμος» είναι, ούτε πανανθρώπινες αξίες υπερασπίζεται. Στις λυκοσυμμαχίες ΝΑΤΟ-ΕΕ τα αλληλοδαγκώματα δίνουν και παίρνουν μπροστά στην εμφάνιση νέων παικτών στην ιμπεριαλιστική σκακιέρα (Ρωσία και Κίνα). Οι δε «σταυροφορίες» που κηρύσσονται μοιάζουν όλο και περισσότερο με τις παλιές, όπου ο κάθε «σταυροφόρος» εκστράτευε με ολοένα και πιο ωμές δικαιολογίες και με προφανή σκοπό το πλιάτσικο για δικό του λογαριασμό… Καθόλου τυχαία, δίπλα στα φιλελεύθερα και πολυπολιτισμικά προσχήματα των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων έχουν αρχίσει να εμφανίζονται θεωρίες περί «ανώτερων πολιτισμών» (που εύκολα γίνονται και «ανώτερες φυλές») από ανερχόμενες αντιδραστικές ή και φασιστικές δυνάμεις.

Από την άλλη, κανένας ψευτο-αντιιμπεριαλιστικός «αντιδυτικισμός» δεν μπορεί πια να κρύψει την αληθινή φύση των όλο και πιο οπισθοδρομικών, παρανοϊκών και μαζικά δολοφονικών μορφών που παίρνει το φονταμενταλιστικό Ισλάμ (Ταλιμπάν, Αλ Κάιντα και τώρα ISIS). Τα μορφώματα αυτά γεννιούνται, τροφοδοτούνται και διευκολύνονται από τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, με την ανοιχτή στήριξη των ντόπιων αστικών τάξεων. Η δολοφονική τους δράση στοχεύει πρωτίστως τους ίδιους τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς με σκοπό την καθυπόταξή τους. Αποτέλεσμα τα πρωτοφανή προσφυγικά και μεταναστευτικά ρεύματα. 

«Δύση», «Ανατολή», πολιτισμικοί, θρησκευτικοί, εθνικοί μεγαλοϊδεατισμοί… Τέτοια φανταχτερά ιστορικά ρούχα φορούν τα μονοπώλια όπου γης για να σύρουν τους λαούς στα σύγχρονα σφαγεία τους. Και μόνο η πάλη των λαών ενάντια στο ίδιο το σύστημα της εκμετάλλευσης και τον ιμπεριαλισμό μπορεί να σταματήσει αυτή τη βαρβαρότητα.

Νίκος Ζαρταμόπουλος

ΠΑΜΕ Δημόσιου Τομέα,

μέλος του Ν.Τ. Λέσβου της ΑΔΕΔΥ

Εφημερίδα Νέο Εμπρός, φ. 1108, 18-11-2015, σελ. 7 (http://neo-empros.net)

(με μικρές αποκλίσεις από το δημοσιευμένο)