Της Ελένης Μπέλλου
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Τον περασμένο Νοέμβρη συμπληρώθηκαν 95 χρόνια από την Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση στη Ρωσία το 1917. Στις 30 Νοέμβρη έγινε διάλεξη εκ μέρους της Ελένης Μπέλλου, μέλους του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης (στο Ρέθυμνο) στο πλαίσιο ώρας διδασκαλίας του κ. Ι. Μαραγκού στο μάθημα με βασική βιβλιογραφία: «Τα οικονομικά της μετάβασης, Θεραπεία Σοκ ή Ηπια Προσαρμογή στα Πέντε Εναλλακτικά Μοντέλα Μετάβασης στην Οικονομία της Αγοράς» (εκδ. Αθ. Σταμούλης, 2007), που έχει συγγράψει με τον κ. Αρ. Μπιτζενή.
Παρά την αντίθεσή μας με τη θεωρητική και μεθοδολογική προσέγγιση των κυρίων Ι. Μαραγκού και Αρ. Μπιτζενή στην εξήγηση του χαρακτήρα της «μετάβασης» και επομένως στην αναζήτηση της πιο αποτελεσματικής πολιτικής για τη σταθεροποίησή της, για την πιο «ομαλή» και «εύρυθμη» ένταξη και λειτουργία των νέων καπιταλιστικών οικονομιών, της Ρωσίας, της Κίνας και άλλων στο διεθνές καπιταλιστικό σύστημα, θα ευχαριστήσουμε κι από αυτή τη σελίδα τον καθηγητή κ. Μαραγκό που μας διέθεσε τη διδακτική του ώρα, που ως ερευνητής και διδάσκων «Οικονομικές Επιστήμες» δέχτηκε την αντιπαράθεση.
Εχει κλείσει ήδη μια 20ετία από την κορύφωση της διαδικασίας νίκης της αντεπανάστασης στη Ρωσία, την επιστροφή της στον καπιταλισμό. Σε αυτή την 20ετία, μετά τις πολύ μεγάλες καταστροφές στις παραγωγικές δυνάμεις που επέφερε η αντεπανάσταση, σταδιακά επήλθε η σταθεροποίηση και στη συνέχεια ορισμένη καπιταλιστική ανάπτυξη.
Ετσι, από τη σκοπιά της καπιταλιστικής σταθεροποίησης, σήμερα έχει λιγότερη σημασία ο θεωρητικός και πολιτικός προβληματισμός για την επιλογή ανάμεσα στη «Θεραπεία Σοκ ή Ηπια Προσαρμογή», για το «μίγμα» διαχείρισης της αντεπανάστασης αμέσως μετά την επικράτησή της, αφού ο κύκλος της αντεπανάστασης έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Βέβαια υπάρχει η σοσιαλιστική Κούβα, όπου τα τελευταία χρόνια προωθούνται μέτρα που ενισχύουν την παρουσία του κεφαλαίου και αδυνατίζουν τη σοσιαλιστική ιδιοκτησία, τις σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής, ζήτημα για το οποίο το ΚΚΕ αναπτύσσει δημιουργικό διάλογο με το ΚΚ Κούβας.
Πέραν αυτής της εξέλιξης, θα λέγαμε ότι η θεωρητική και πολιτική διερεύνηση του «μίγματος» διαχείρισης της αντεπανάστασης ενισχύεται προς όφελος της «ήπιας προσαρμογής», σε συνθήκες γενικευμένης, συγχρονισμένης κρίσης της διεθνούς καπιταλιστικής οικονομίας.
Σε αυτές τις συνθήκες το «κινέζικο» μίγμα διαχείρισης φαντάζει ως πιο αποτελεσματικό, αν και στην πραγματικότητα δεν είναι «ήπιο» για τις εργατικές και λαϊκές μάζες, αλλά δικαιολογείται μόνο από την ιστορικότητα στην καπιταλιστική ανάπτυξη της Κίνας. Η οικονομία της Κίνας θα βρεθεί μπροστά στο ξέσπασμα οικονομικής κρίσης υπερπαραγωγής, υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου, σημάδια της οποίας είναι ήδη έκδηλα. Είναι βέβαιο ότι η εκδήλωση τέτοιας κρίσης θα επιφέρει κρίση και στο πολιτικό της σύστημα, στο κυβερνητικό κόμμα, που ήδη περικλείει μια από τις μεγαλύτερες αντιφάσεις: Τυπικά αυτοπροσδιορίζεται ως Κομμουνιστικό Κόμμα, ενώ ουσιαστικά είναι αστικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα.
Εκ των πραγμάτων υπάρχει μεγάλη γκάμα αναλογίας στη δοσολογία μεταξύ φιλελευθεροποίησης των αγορών και κρατικών-διακρατικών παρεμβάσεων στις αγορές (από αυτό των ΗΠΑ του προέδρου Ομπάμα μέχρι εκείνο της Κίνας). Παρά την ποικιλία της δοσολογίας, καμιά δεν αναιρεί την εκμεταλλευτική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, τη γενική τάση απαξίωσης της εργατικής δύναμης στις πιο ώριμες καπιταλιστικές κοινωνίες, την ένταση των αντιθέσεων μεταξύ μονοπωλιακών ομίλων, μεταξύ καπιταλιστικών κρατών για το μοίρασμα των αγορών, τις αλλαγές στο συσχετισμό μεταξύ των καπιταλιστικών δυνάμεων λόγω της ανισόμετρης ανάπτυξης, σε τελευταία ανάλυση την όξυνση της αντίθεσης κεφαλαίου - εργασίας, την όξυνση της αντίθεσης ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της εργασίας και στην ατομική ιδιοποίηση του αποτελέσματός της.
Αυτές οι βαθιές αντιθέσεις του καπιταλισμού δεν αναιρούνται από τη νίκη του απέναντι στο σοσιαλισμό στο τέλος του 20ού και στις αρχές του 21ου αιώνα. Η διάλεξη που ακολουθεί αναπτύσσει γιατί αυτή η νίκη είναι ιστορικά προσωρινή, παρά την τεράστιου μεγέθους αρνητική αλλαγή στο συσχετισμό δυνάμεων της ταξικής πάλης, της πάλης μεταξύ καπιταλισμού - σοσιαλισμού που επέφερε.
Η ΚΟΜΕΠ δημοσιεύει απομαγνητοφωνημένη τη διάλεξη και τη συζήτηση που ακολούθησε με τους φοιτητές.
***
Η διάλεξη αυτή γίνεται στα πλαίσια της διδασκαλίας του κ. Μαραγκού για τα οικονομικά της μετάβασης από το σοσιαλισμό στον καπιταλισμό. Και βεβαίως πιστεύω πως μια άλλη θεώρηση του ζητήματος είναι μια πρόκληση και για τον καθηγητή σας, πολύ περισσότερο είναι μια πρόκληση και για σας τους φοιτητές, να σκεφτείτε με διαφορετικό τρόπο. Αυτό συνιστά την πρόκληση για μένα: Να προκαλέσω το ενδιαφέρον σας να δείτε με άλλη μεθοδολογία προσέγγισης το ζήτημα της κοινωνικής εξέλιξης, της κίνησης των κοινωνικοοικονομικών σχηματισμών και ιδιαίτερα του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού, μια και εκεί επικεντρώνεται περισσότερο και το αντικείμενο που μελετάτε. Βέβαια το μελετάτε από μια αντίστροφη πορεία, από το σοσιαλισμό προς τον καπιταλισμό. Η δική μου τοποθέτηση θα σταθεί περισσότερο στην κίνηση από τον καπιταλισμό προς το σοσιαλισμό, προκειμένου να εξηγηθεί και η αντίστροφη πορεία.
Σίγουρα είναι ένα κοινωνικοοικονομικό πολιτικό φαινόμενο, το φαινόμενο αυτό της μετάβασης από το σοσιαλισμό στον καπιταλισμό και ως προς την εξήγησή του έχετε μια άποψη από το μάθημα που παρακολουθείτε, από τη σχετική βιβλιογραφία, η οποία κωδικοποιημένα παρουσιάζεται στο Διάγραμμα 1. Εγώ θα σας δώσω μια άλλη άποψη.
Και η μία και η άλλη άποψη ξεκινούν με αφετηρία την αναζήτηση των αιτιών μη βιωσιμότητας του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ και αλλού, αφού επέστρεψαν στον καπιταλισμό. Δηλαδή το πεδίο της έρευνας επικεντρώνεται στο θέμα της βιωσιμότητας ενός συστήματος. Ομως το πεδίο της έρευνας σημαίνει ότι πάντα ψάχνεις σε ένα φαινόμενο τις εσωτερικές του αιτίες, τις εσωτερικές του νομοτέλειες, την εσωτερική του κίνηση, προκειμένου να το εξηγήσεις, αλλά αυτό το ψάξιμο δεν είναι απαλλαγμένο από τη σκοπιά των συμφερόντων που δίνουν το κίνητρο της έρευνας. Δηλαδή στην προκείμενη περίπτωση του θέματος που διδάσκεστε έχουμε μια προσέγγιση πώς θα είναι γρηγορότερη, σταθερότερη κλπ. η μετάβαση από το σοσιαλισμό στον καπιταλισμό. Σε αυτή τη θεώρηση μπαίνουν ζητήματα, όπως με ποιο δρόμο θα γίνει αυτό, με μεγαλύτερη σταθερότητα, με λιγότερες «θυσίες» κλπ. και από την άλλη -και εκεί θα επικεντρωθώ- είναι το γιατί δεν άντεξε, γιατί δεν ήταν βιώσιμο αυτό το σύστημα, ο σοσιαλισμός, το σύστημα που στα πλαίσια του μαθήματός σας χαρακτηρίζεται ως «σταλινικό οικονομικό σύστημα» - δε θα συμφωνήσω αλλά εν πάση περιπτώσει θα συζητήσουμε την ουσία του.
Και στη μία και στην άλλη προσέγγιση αυτό που ερευνούμε είναι γιατί δεν άντεξε η κατάργηση των καπιταλιστικών εκμεταλλευτικών σχέσεων στη Ρωσία, αλλά και αλλού και οδήγησε στην επαναμεταφορά τους - στην εκ νέου κυριαρχία τους.
Διαβάστε την συνέχεια εδώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου