Για τη νόμιμη διάθεση ληγμένων τροφίμων

Του Κωνσταντίνου ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΥ *

«Οι χορτασμένοι μιλάνε στους πεινασμένους για τις μεγάλες μέρες που θα 'ρθουνε»
Μπέρτολτ Μπρεχτ

...Και συγκεκριμένα για την 1η Σεπτέμβρη, οπότε με βάση τη «Νέα Υγειονομική Διάταξη» που διέπει τις επιχειρήσεις υγειονομικού ενδιαφέροντος (τροφίμων, ποτών και υπηρεσιών) και τους «Νέους Κανόνες Διακίνησης / Εμπορίας Προϊόντων και Παροχής Υπηρεσιών (ΔΙΕΠΠΥ)» η κυβέρνηση δίνει το πράσινο φως για τη νόμιμη διάθεση μη ευαλλοίωτων τροφίμων, όπως μακαρόνια, φακές, ρύζι κ.λπ., των οποίων η ημερομηνία λήξης έχει παρέλθει.

Στη νέα διάταξη γίνεται αναθεώρηση του άρθρου 31 της αγορανομικής διάταξης (ΑΔ) 07/2009, σύμφωνα με την οποία τα ληγμένα προϊόντα θα πωλούνται υποχρεωτικά σε χαμηλότερη τιμή.

Αμέσως μετά την ανακοίνωση πολλοί εκπρόσωποι του εμπορίου¹, καταναλωτικών ενώσεων², αλλά και επιστήμονες³ αναφέρουν, σχεδόν όλοι με μια φωνή, τα κατά αυτής της διάταξης και το πώς θα μπορούσε η κυβέρνηση να χειριστεί το θέμα καλύτερα. Αναγνωρίζεται και απ' τους ίδιους ότι η διάθεση ληγμένων τροφίμων ή τροφίμων που είναι κοντά στην ημερομηνία λήξης τους δεν είναι ελληνική πατέντα, αλλά εφαρμόζεται εδώ και πολλά χρόνια και σε άλλα κράτη - μέλη της ΕΕ, π.χ. Μεγάλη Βρετανία.

 

Η συζήτηση αυτή έχει ως κύρια μέτωπα το άμεσο ζήτημα της ασφάλειας της υγείας των καταναλωτών, την κατηγοριοποίηση των πολιτών (λ.χ. πολίτες - καταναλωτές δεύτερης κατηγορίας), τον ήδη ανεπαρκή έλεγχο απ' τις αρμόδιες αρχές και την επερχόμενη ασυδοσία των εταιρειών και των εστιατορίων.

Εχει ενδιαφέρον ο τρόπος με τον οποίο ουσιαστικά «διαφημίζεται» το μέτρο αυτό από διάφορους φορείς. Συγκεκριμένα, η Ένωση Καταναλωτών Ηρακλείου Κρήτης (ΕΝΚΗ Κρήτης) αναφέρει χαρακτηριστικά: «(...) Η ΕΝΚΗ πιστεύει ότι εφόσον όλοι αυτοί οι κανόνες τηρηθούν ευλαβικά τότε το μέτρο αυτό μπορεί να αποβεί επωφελές για τα οικονομικά των καταναλωτών. Αλλωστε ο θεσμός της διάθεσης προϊόντων περιορισμένης διατηρησιμότητας στην Ευρώπη ισχύει από ετών χωρίς προβλήματα. Επειδή όμως στη χώρα μας είναι πασίγνωστη η παραβατικότητα που εδράζεται στον αναποτελεσματικό έλεγχο και την ατιμωρησία των παρανομούντων συμβουλεύουμε τους καταναλωτές να αγοράζουν και να καταναλώνουν με μέγιστη προσοχή τα προϊόντα περιορισμένης διατηρησιμότητας, ιδίως τα τρόφιμα, ελέγχοντας διεξοδικά τις ημερομηνίες και την μακροσκοπική υφή (εμφάνιση) τους»⁴.

 

Ουσιαστικά καλούν το λαό να διαχειριστεί τη φτώχεια του. Να αναλάβει αυτός την ευθύνη για την κατανάλωση ληγμένων τροφίμων. Σκόπιμα βάζουν μπροστά ότι αν προκύψει κάτι με την κατανάλωση ληγμένων τροφίμων θα είναι λόγω της παραβατικότητας και της ατιμωρησίας. Είναι υποκριτικό να καλούν για τήρηση της νομοθεσίας όταν η ίδια η ευρωπαϊκή νομοθεσία προάγει τα διατροφικά σκάνδαλα. Δεν είναι και τόσο μακρινό το παράδειγμα με το αλογίσιο κρέας.

Δεν χωρά αμφιβολία ότι η διάθεση ληγμένων τροφίμων θα επιδεινώσει την ήδη επιδεινωμένη υγεία του λαού. Γιατί, για παράδειγμα, μια αστοχία στη συσκευασία ενός τροφίμου θα επιταχύνει την ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών με άμεση επίπτωση στην υγεία των καταναλωτών. Οταν μάλιστα αυτό συμβεί σε ένα ληγμένο τρόφιμο, η επίπτωση στην υγεία μπορεί να είναι κάτι περισσότερο από μια γαστρεντερική διαταραχή, ειδικά στις ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού.

Δεν είναι καθόλου απίθανο, αφού δεν ορίζεται στο νόμο, να δούμε τα δημόσια νοσοκομεία και τους παιδικούς σταθμούς να προμηθεύονται ληγμένα τρόφιμα για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις περικοπές που έχουν γίνει στην Υγεία και την Πρόνοια.

Η εξέλιξη με τη διάθεση ληγμένων τροφίμων μπορεί να σηματοδοτήσει και την αλλαγή του εύρους διατηρησιμότητας των τροφίμων, το οποίο σήμερα ορίζεται αυθαίρετα απ' τα ίδια τα μονοπώλια. Οι εταιρείες ορίζουν ως ημερομηνία λήξης τη χρονική περίοδο πέρα από την οποία το τρόφιμο δεν είναι πλέον αποδεκτό από τον καταναλωτή μιας και τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά έχουν εμφανώς αλλοιωθεί. Βέβαια, η μικροβιολογική σταθερότητα του τροφίμου μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερη και έτσι να είναι ακόμα ασφαλές για κατανάλωση. Επομένως, η κυβέρνηση με τη διάταξη αυτή δίνει ένα ακόμη όπλο στις βιομηχανίες τροφίμων να βγάλουν κέρδη και απ' τα ληγμένα προϊόντα τα οποία με την υπάρχουσα κατάσταση θα γύριζαν πίσω. Αυτό θα ανοίξει και το δρόμο και σε άλλα προϊόντα στο μέλλον να αλλάξουν τα όρια διατηρησιμότητας.

Ο δρόμος αυτός θα κάνει ακόμα πιο διακριτό το διαχωρισμό ανάμεσα στην ασφάλεια των τροφίμων και στην ποιότητα και έτσι στο πώς θα ορίζεται ο κώδικας τροφίμων, ποια θα είναι τα όρια χρήσης πρόσθετων ουσιών, ποιες θα είναι οι πρώτες ύλες που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρασκευή τροφίμων κ.λπ.

Ο διαχωρισμός της ασφάλειας των τροφίμων απ' την ποιότητα γίνεται ήδη στο υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ. Για παράδειγμα, υπάρχουν στα ράφια τα λεγόμενα ανακατασκευασμένα τυριά. Είναι τυριά που γυρίζουν πίσω στις εταιρείες και τα παίρνουν τα λιώνουν ξανά και τα αναμειγνύουν με περισσότερα συντηρητικά, πρόσθετα γεύσης και υφής, και τα οποία έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά οξέα. Είναι γνωστό ότι διατροφή πλούσια σε τέτοια λιπαρά οξέα συμβάλλει στην εμφάνιση και ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων. Τα προϊόντα αυτά μπορεί να είναι ασφαλή δε σημαίνει όμως ότι είναι κατάλληλα και ότι πρέπει να αποτελούν μέρος της διατροφής του λαού. Αρα, ενώ βάζουν το ζήτημα ότι με τη διάταξη αυτή θα πλημμυρίσει η αγορά με προϊόντα κακής ποιότητας, κρύβουν ότι αυτό συμβαίνει ήδη εδώ και πολλά χρόνια με διάφορα είδη επεξεργασμένων και τυποποιημένων τροφίμων και σε εποχές μη μνημονιακές και με θετικά πρόσημα στην καπιταλιστική ανάπτυξη. Σίγουρα, όμως, η εξέλιξη αυτή θα στρέψει περισσότερο κόσμο απ' ό,τι πριν στην κατανάλωση τέτοιων τροφίμων.

Γίνεται ολοφάνερο ότι ανάλογα με το ποια φάση περνάει η καπιταλιστική οικονομία, γίνονται και οι ανάλογες προσαρμογές στη νομοθεσία του αστικού κράτους, για να μπορέσει να ξεκολλήσει η ανάπτυξη του κεφαλαίου όταν αυτή απειλείται.

Θέλοντας κάποιοι να αποσπάσουν την οικονομία απ' την πολιτική και κατ' επέκταση απ' τις αξίες και τα ιδανικά που αναπτύσσονται μέσα στην καπιταλιστική κοινωνία, βγάζουν το ουμανιστικό τους προφίλ και διακηρύττουν ότι, για παράδειγμα, το γεγονός ότι σήμερα...«σε παγκόσμιο επίπεδο, περίπου το 40% των παραγόμενων τροφίμων καταλήγουν στα σκουπίδια των ανεπτυγμένων χωρών, ενώ την ίδια στιγμή, εκατομμύρια ανθρώπων υποσιτίζονται ή πεθαίνουν από ασιτία... Η τόσο μεγάλη σπατάλη φυσικών και ανθρώπινων πόρων, γεννά πολλές αμφιβολίες και ερωτήματα για το ανθρώπινο πρόσωπο της σύγχρονης ανεπτυγμένης κοινωνίας μας...»⁵

Κρύβουν ότι η κατασπατάληση πόρων και πρώτων υλών είναι γνώρισμα του ίδιου του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, όπου τον καπιταλιστής δεν τον ενδιαφέρει τι ανάγκες έχει η κοινωνία, τι προϊόντα παράγει ο άλλος καπιταλιστής, αλλά αυτό που τον νοιάζει είναι το πώς θα μπορέσει να βγάλει κέρδος σε έναν τομέα όπως είναι τα τρόφιμα, κατεβάζοντας το κόστος και πλημμυρίζοντας την αγορά με φτηνά προϊόντα για να μπορέσει να κερδίσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μερίδιο. Κρύβουν ότι ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής είναι αυτός που δημιουργεί πεινασμένους, αφού η ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και η ιδιοποίηση του τελικού προϊόντος (λ.χ. στο τρόφιμο) είναι αυτή που στερεί από το λαό που παράγει την πρόσβαση στα τρόφιμα και στα άλλα προϊόντα.

Λύση στο ζήτημα της διατροφής του λαού με ασφαλή και ταυτόχρονα ποιοτικά προϊόντα υπάρχει. Αυτή η λύση περνάει πρώτα και κύρια απ' την πάλη του ίδιου του λαού και του εργατικού κινήματος να μη δεχτεί, στη σύγχρονη κοινωνία που ζούμε, με τέτοια ανάπτυξη της τεχνολογίας, να τρώει ληγμένα τρόφιμα. Να μη δεχτούμε και να μην κάνουμε βήμα πίσω απ' την απαίτηση να τρώμε ασφαλή και ποιοτικά τρόφιμα. Στο όνομα της κρίσης και ότι δεν τα βγάζουμε πέρα να μη δεχτούμε να συμβιβαστούμε με την κατάσταση αυτή. Να γίνει κατανοητό και με αφορμή τα ληγμένα τρόφιμα, ότι αυτό το σύστημα, αυτή η οικονομία σαπίζει, ό,τι είχε να δώσει το έδωσε, από 'δώ και πέρα μόνο ληγμένα τρόφιμα, σπίτια χωρίς ηλεκτρικό, άνεργους και άστεγους έχει να προσφέρει. Η μόνη λύση πλέον είναι η απαγκίστρωση απ' αυτόν το δρόμο ανάπτυξης, απ' τον καπιταλισμό και απ' τους δεξιούς και αριστερούς διαχειριστές του.

Η συμπόρευση με το ΚΚΕ, η ενίσχυση της Λαϊκής Συμμαχίας με προοπτική τη λαϊκή εξουσία και οικονομία γίνονται επιτακτικές για να μπορέσει ο λαός να διώξει από πάνω του όλα εκείνα τα βαρίδια που του στερούν και την πρόσβαση σε ασφαλή και ποιοτικά τρόφιμα. Μόνο η λαϊκή εξουσία μπορεί να το διασφαλίσει αυτό, αφού δε θα προσκρούει η ανάπτυξη της οικονομίας στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, δε θα παράγει τρόφιμα για το κέρδος αλλά για τις ανάγκες του λαού. Μόνο το λαϊκό κράτος και η κυβέρνησή του μπορούν να αναπτύξουν όλους τους τομείς για ποιοτικά προϊόντα, απ' την αγροτική παραγωγή, μέχρι τη διάθεσή τους. Μόνο με την εξουσία στα χέρια του λαού θα μπορεί να αναπτύξει την έρευνα και την τεχνολογία για τρόφιμα με υψηλή διατροφική αξία, αφού θα την έχει απαγκριστρώσει απ' τις επιταγές της ΕΕ και τις ανάγκες των μονοπωλίων.

 

Παραπομπές:

1. Ελεύθερη Ωρα, 29-08-2013, σελ. 10
2. www.ekpizo.gr (Ληγμένα τρόφιμα;...όχι, ευχαριστώ!)
3. Ελεύθερη Ωρα, 29-08-2013, σελ. 11
4.http://www.prismanews.gr/index.php/crete/item/56824-enwsi-katanalwtwn-ligmena-trofima
5. www.ekpizo.gr (Ληγμένα τρόφιμα;...όχι, ευχαριστώ!)

* Ο Κωνσταντίνος Σταματόπουλος είναι υποψήφιος διδάκτωρ, Πανεπιστήμιο Μπερμιγχαμ, Αγγλία

www.rizospastis.gr